Sởi là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi rút sởi gây nên, thuộc nhóm B trong hệ thống phân loại bệnh truyền nhiễm của Bộ Y tế. Đây là bệnh có khả năng lây lan rất nhanh, dễ bùng phát thành dịch nếu không được kiểm soát kịp thời. Mặc dù Việt Nam đã triển khai rộng rãi chương trình tiêm chủng mở rộng và ghi nhận sự sụt giảm đáng kể số ca mắc bệnh sởi trong nhiều năm qua, song thực tế gần đây cho thấy sởi đang có nguy cơ quay trở lại, với những ổ dịch nhỏ xuất hiện rải rác tại nhiều địa phương, đặc biệt ở khu vực miền Bắc.

Tại tỉnh Quảng Ninh từ đầu năm 2025 đã giám sát 36 ca sốt phát ban nghi sởi, trong đó 27 ca dương tính. Riêng tại thành phố Hạ Long tính đến hết ngày 5/2/2025 đã ghi nhận 16 ca dương tính chiếm 59,3% số ca mắc sởi toàn tỉnh. Đặc biệt số ca mắc tập trung tại làng Chài-khu 8 phường Hà Trung: 11 ca mắc (10 ca được xét nghiệm khẳng định).

Bệnh sởi chủ yếu lây qua đường hô hấp do hít phải dịch tiết mũi họng bắn ra, khuếch tán trong không khí hoặc tiếp xúc trực tiếp với đồ vật, chất tiết đường mũi họng của người bệnh. Thời kỳ ủ bệnh kéo dài từ 7 – 18 ngày, trung bình 10 ngày. Thời kỳ lây truyền từ 5 ngày trước cho tới 5 ngày sau phát ban.

Dấu hiệu nhận biết bệnh sởi: Sốt và phát ban là hai biểu hiện chính của bệnh. Trẻ thường sốt cao, khi sốt giảm sẽ xuất hiện ban dạng sần (gồ lên mặt da) ở sau tai, sau đó lan ra mặt, lan dần xuống ngực bụng và toàn thân. Sau 7 đến 10 ngày, ban biến mất theo thứ tự đã nổi trên da và để lại những vết thâm thường gọi là “vằn da hổ”. Ngoài ra bệnh còn kèm theo một số biểu hiện khác như: chảy nước mũi, ho, mắt đỏ, tiêu chảy…

Sởi là bệnh lành tính nhưng nếu phát hiện muộn hoặc không được điều trị kịp thời sẽ gây ra các biến chứng nguy hiểm như: Viêm tai giữa cấp, viêm phế quản, tiêu chảy, mờ hoặc loét giác mạc, viêm phổi nặng có thể dẫn đến tử vong, trẻ nhỏ có thể bị suy dinh dưỡng, phụ nữ có thai mắc sởi có thể gây sảy thai, đẻ non…

Các biện pháp phòng sởi chủ động hiện nay:

1.Tiêm phòng

– Tiêm vắc xin sởi là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất.

– Đưa trẻ đi tiêm phòng bệnh sởi ngay từ khi trẻ đủ 9 tháng tuổi và tiêm nhắc lại mũi 2 sởi – rubella khi trẻ đủ 18 tháng tuổi.

– Người lớn chưa bị mắc bệnh sởi hoặc chưa tiêm chủng đầy đủ trong gia đình có trẻ nhỏ, phụ nữ trước khi mang thai 3 tháng cần chủ động đi tiêm vắc xin phòng bệnh sởi.

2. Vệ sinh phòng bệnh

– Cách ly trẻ bệnh: Bệnh sởi lây lan rất nhanh nên khi phát hiện trẻ bệnh cần ngay lập tức đưa trẻ đến các cơ sở y tế để khám và chữa trị, đồng thời cách ly nguồn bệnh tránh lây lan cho cộng đồng.

– Nhân viên y tế và người nhà: Đeo khẩu trang y tế khi chăm sóc trẻ bệnh, đây cũng là biện pháp phòng tránh sự lây nhiễm chéo cho các trẻ khác tại các bệnh viện có bệnh nhân mắc sởi.

– Rửa tay sạch sẽ, đầy đủ các bước rửa tay thường quy được hướng dẫn trước và sau khi chăm sóc trẻ bệnh với mục tiêu phòng ngừa sự lây nhiễm chéo

– Cho ăn đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết, tăng cường thức ăn giàu vitamin nhất là vitamin A có tác dụng làm giảm 50% trường hợp tử vong do bệnh sởi gây ra. Ngoài ra, thiếu vitamin A có thể gây ra các biến chứng như viêm loét giác mạc, thậm chí gây mù lòa.

– Uống nhiều nước (Oresol, nước lọc…) đặc biệt khi có sốt cao, tiêu chảy.

Tuyệt đối không được chủ quan với bệnh sởi

Sởi là một bệnh đã từng được kiểm soát khá tốt tại Việt Nam, nhờ vào chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia. Tuy nhiên, sự chủ quan, lơ là của một bộ phận người dân trong việc tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch cho trẻ em đã khiến bệnh có nguy cơ quay trở lại, thậm chí bùng phát thành dịch tại nhiều địa phương. Thực tế thống kê đầu năm 2025 đã chứng minh điều đó khi hàng trăm ca bệnh đã được ghi nhận trên khắp miền Bắc, nhiều trẻ nhỏ phải nhập viện, có nơi tỷ lệ mắc lên đến gần 60% số ca của cả tỉnh. Những con số ấy không chỉ là cảnh báo đơn thuần mà là hồi chuông thúc giục ngành y tế và toàn xã hội phải hành động quyết liệt hơn

Ngăn chặn bệnh sởi không phải là việc riêng của ngành y tế mà là trách nhiệm của mỗi gia đình, mỗi cộng đồng. Mỗi người dân, đặc biệt là các bậc cha mẹ, cần nhận thức rõ rằng: việc tiêm vắc xin phòng bệnh cho con không chỉ là bảo vệ con mình mà còn là hành động thiết thực góp phần bảo vệ cả cộng đồng, nhất là những người yếu thế không có khả năng tạo miễn dịch tự nhiên như trẻ sơ sinh, người già, người có bệnh nền.

Chúng ta cần phải hiểu rằng, với một bệnh truyền nhiễm có tốc độ lây lan cao như sởi, chỉ cần một cá nhân mắc bệnh chưa được cách ly kịp thời cũng có thể trở thành nguồn phát tán mầm bệnh ra toàn khu phố, trường học, thậm chí là cả cộng đồng dân cư. Do đó, chủ động tiêm chủng, nâng cao kiến thức phòng bệnh, thực hiện nghiêm các biện pháp vệ sinh cá nhân, cách ly kịp thời khi phát hiện dấu hiệu nghi ngờ là những hành động thiết thực và khẩn thiết.

Các cấp chính quyền, ngành y tế, đoàn thể, tổ dân phố, trường học… cần tiếp tục đẩy mạnh truyền thông giáo dục sức khỏe về bệnh sởi một cách dễ hiểu, gần gũi, phù hợp với đặc điểm từng nhóm dân cư; tăng cường giám sát ca bệnh, phát hiện sớm và xử lý triệt để ổ dịch nhỏ, không để dịch lan rộng. Đồng thời, cần huy động hệ thống y tế cơ sở – tuyến đầu tiếp cận người dân – để rà soát, vận động người dân chưa tiêm hoặc tiêm chưa đủ liều cho trẻ, cho người có nguy cơ cao, phụ nữ chuẩn bị mang thai…

Trong bối cảnh dịch bệnh sởi đang âm thầm quay trở lại, từng cá nhân trong cộng đồng cần nhận thức rằng: “Phòng bệnh hơn chữa bệnh” – phòng bệnh sởi chính là hành động bảo vệ sức khỏe cho bản thân, gia đình và cả xã hội. Chúng ta hoàn toàn có thể đẩy lùi bệnh sởi nếu hành động kịp thời, đồng bộ và kiên quyết ngay từ bây giờ.

Tiêm vắc xin sởi là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất. Hãy Tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch để không bị mắc bệnh sởi!

Quỳnh Trang (CDC Quảng Ninh)