Bệnh Chikungunya là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Chikungunya (CHIKV) gây ra, lây truyền qua vết đốt của muỗi Aedes – loài muỗi cũng truyền bệnh sốt xuất huyết. Bệnh được ghi nhận lần đầu năm 1952 tại Tanzania và hiện đang có xu hướng lan rộng toàn cầu. Tháng 7/2025, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã cảnh báo nhiều đợt bùng phát tại La Réunion, Mayotte, lan sang châu Phi, Nam Á, châu Âu.

Các nước và vùng lãnh thổ gần Việt Nam cũng đang ghi nhận số ca tăng nhanh: Quảng Đông (Trung Quốc) có hơn 4.800 ca chỉ trong nửa đầu 2025 – mức cao nhất từ trước; Singapore tăng gấp đôi so với cùng kỳ 2024. Dù Việt Nam chưa ghi nhận ca bệnh, nhưng nguy cơ xâm nhập là rất cao, nhất là ở các tỉnh biên giới, cảng biển, cửa khẩu quốc tế như Quảng Ninh.

Muỗi Aedes là trung gian lây truyền virus Chikungunya 

Đặc điểm và triệu chứng: Bệnh gây đau, viêm khớp

Các triệu chứng của bệnh Chikungunia xuất hiện từ 4 đến 8 ngày (dao động từ 2 đến 12 ngày) sau khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Hầu hết các triệu chứng thường tự khỏi trong vòng từ 2 đến 7 ngày.

Bệnh có triệu chứng đặc trưng: Sốt khởi phát đột ngột trên 38,5 độ C, kèm đau khớp, viêm khớp nặng. Các triệu chứng phổ biến khác gồm: Cứng khớp, viêm khớp, đau đầu, mệt mỏi và phát ban. Đau khớp thường gây suy nhược và thường kéo dài vài ngày hoặc lâu hơn.

Nhóm bệnh nhân có nguy cơ mắc bệnh nặng hơn, đó là trẻ sơ sinh bị mắc bệnh khi sinh từ mẹ mắc bệnh hoặc bị mắc bệnh trong những tuần sau sinh, người lớn có bệnh lý nền. Khi đã khỏi bệnh, có khả năng miễn dịch với Chikungunya.

Hiện không có thuốc kháng virus đặc hiệu để điều trị bệnh Chikungunya. Việc điều trị chủ yếu nhằm giảm các triệu chứng, bao gồm thuốc giảm đau khớp và thuốc hạ sốt.

Viêm đau khớp là triệu chứng điển hình của bệnh Chikungunya

Phân biệt dấu hiệu mắc Chikungunya với sốt xuất huyết

Các triệu chứng mắc Chikungunya tương tự như đối với bệnh sốt xuất huyết Dengue như sốt cao, đau mình, đau các khớp xương nhưng vẫn có thể phân biệt, cụ thể:

• Bệnh Chikungunya có biểu hiện da là dát sẩn: vùng da màu hơi đỏ, có thể hơi gồ lên và khi đè xuống bị mất màu hồng đỏ. Trong khi đó, sốt xuất huyết Dengue có biểu hiện da là các ban xuất huyết, đốm da hay vùng da màu đỏ của máu khi đè xuống thì màu đỏ vẫn còn. Sốt xuất huyết có thể diễn tiến nặng hơn như xuất huyết nặng, sốc và tử vong.

• Bệnh Chikungunya thường có liên quan đau nhiều các khớp nhỏ như ngón tay, ngón chân, còn sốt xuất huyết có đau khớp thường nhẹ và ở khớp lớn như đầu gối, khuỷu, vai.

• Bệnh Chikungunya thường không giảm hay chỉ giảm ít tiểu cầu và không cô đặc máu, trong khi sốt xuất huyết có thể giảm tiểu cầu nhiều và cô đặc máu khi diễn tiến nặng.

Tuy nhiên người dân không nên tự ý chẩn đoán, điều trị tại nhà. Khi có các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh, phải đến ngay cơ sở y tế nơi gần nhất để được tư vấn và thăm khám.

Chẩn đoán bệnh Chikungunya

Việc chẩn đoán bệnh chủ yếu dựa vào sự kết hợp giữa thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng.

• Ở giai đoạn khám ban đầu, bác sĩ có thể nghi ngờ nhiễm virus nếu người bệnh xuất hiện các biểu hiện hoặc có yếu tố dịch tễ liên quan, chẳng hạn như:

– Sốt cao đột ngột, đau khớp nghiêm trọng, mệt mỏi toàn thân, nổi ban trên da…

– Có tiền sử cư trú hoặc di chuyển tới khu vực đang có dịch trong thời gian gần đây.

• Để khẳng định hoặc loại trừ chẩn đoán, bác sĩ có thể chỉ định:

– Xét nghiệm RT-PCR: có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, giúp phát hiện vật chất di truyền (RNA) của virus trong khoảng 5–7 ngày đầu kể từ khi khởi phát triệu chứng.

– Xét nghiệm huyết thanh học (IgM/IgG): nhằm phát hiện kháng thể đặc hiệu chống lại virus.

Mục đích của quá trình chẩn đoán là phân biệt bệnh Chikungunya với các bệnh lý khác có biểu hiện tương tự, chẳng hạn như sốt xuất huyết hoặc Zika, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp và hiệu quả.

Các biện pháp phòng bệnh Chikungunya

Ngành Y tế khuyến cáo thực hiện đồng bộ các biện pháp phòng chống muỗi Aedes – giống như phòng sốt xuất huyết, người dân cần:

1. Diệt lăng quăng/bọ gậy: lật úp hoặc che kín các vật chứa nước, thay nước bình hoa, máng nước gia súc hàng tuần, xử lý phế thải đọng nước để muỗi không vào đẻ trứng.
2. Vệ sinh môi trường: phát quang bụi rậm, giữ không gian thông thoáng. Phối hợp với ngành y tế trong các đợt phun hóa chất phòng, chống dịch.

Vệ sinh môi trường là một trong những biện pháp quan trọng giúp phòng bệnh Chikungunya

3. Bảo vệ bản thân: ngủ màn cả ban đêm lẫn ban ngày vì muỗi Aedes hoạt động mạnh vào ban ngày; mặc quần áo dài tay, màu sáng để hạn chế vùng da hở; sử dụng kem hoặc bình xịt chống muỗi chứa hoạt chất được khuyến cáo như DEET, picaridin, IR3535 hoặc dầu khuynh diệp chanh; và lắp đặt lưới chắn ở cửa sổ, cửa ra vào để ngăn muỗi xâm nhập.
4. Giám sát dịch tễ: theo dõi sức khỏe sau khi đi từ vùng dịch về trong vòng 12 ngày. Nếu có bất kì dấu hiệu sức khỏe nào bất thường như sốt cao đột ngột kèm đau khớp, phát ban cần đến ngay cơ sở y tế để thăm khám và xử trí kịp thời.
5. Người dân khi đi du lịch, công tác tại các vùng bệnh Chikungunyađang tăng cao cần chủ động phòng ngừa tránh muỗi đốt. Chủ động theo dõi sức khỏe và thông báo cho cơ quan y tế khi có triệu chứng giống Chikungunya.

Phòng chống Chikungunya không chỉ bảo vệ sức khỏe bản thân mà còn góp phần chặn đứng nguy cơ dịch lan rộng cho cả cộng đồng.

Nguồn: Bộ Y tế.

Bs. Phương Anh (CDC)