Trong những năm gần đây, bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) đang trở thành một trong những thách thức lớn của y tế toàn cầu. Theo Liên đoàn đái tháo đường Thế giới (IDF), cứ 10 người trưởng thành trên thế giới thì có một người mắc bệnh đái tháo đường. Đến năm 2045, dự báo của IDF cho thấy cứ 8 người trưởng thành thì có 1 người mắc đái tháo đường, khoảng 783 triệu người mắc đái tháo đường, tăng 46%. Đáng chú ý, có tới 50% số người mắc đái tháo đường không biết rằng mình đang mắc bệnh.

Tại Việt Nam, theo kết quả điều tra toàn quốc của Bệnh viện Nội tiết Trung ương ở nhóm người trưởng thành từ 30-69 tuổi, tỷ lệ đái tháo đường là 2,7% vào năm 2002 đã tăng lên 5,4% năm 2012 và 7,3% vào năm 2020. Tỷ lệ có dấu hiệu tiền đái tháo đường là 17,8%.

Riêng tại Trung tâm Y tế Đầm Hà, theo thống kê mỗi năm trung tâm tiếp nhận hàng trăm lượt người đến khám và điều trị bệnh đái tháo đường. Đáng lo ngại, nhiều bệnh nhân phát hiện bệnh khi đã có biến chứng, gây khó khăn cho việc điều trị và làm tăng chi phí y tế.

Người dân đến khám bệnh tại TTYT Đầm Hà

Bác sĩ Lê Thị Hồng Nhung – Phó Trưởng khoa Khám bệnh, TTYT Đầm Hà cho biết: “Đái tháo đường không chỉ gặp ở người cao tuổi mà ngày càng xuất hiện ở người trẻ do lối sống ít vận động, ăn uống nhiều đồ ngọt, thức ăn nhanh. Thực tế tại Đầm Hà, chúng tôi đã tiếp nhận không ít trường hợp bệnh nhân dưới 40 tuổi nhưng đã mắc bệnh, thậm chí có biến chứng tim mạch và mắt.”

Đái tháo đường – căn bệnh âm thầm nhưng nguy hiểm

Đái tháo đường là bệnh rối loạn chuyển hóa mạn tính do cơ thể thiếu insulin hoặc đề kháng insulin, dẫn đến đường huyết tăng cao kéo dài. Bệnh được phân loại thành:

• Đái tháo đường type 1: thường gặp ở trẻ em, thanh thiếu niên, do tuyến tụy không sản xuất insulin.
• Đái tháo đường type 2: phổ biến nhất (chiếm 90–95% trường hợp), liên quan đến lối sống, béo phì, ít vận động.
• Đái tháo đường thai kỳ: xuất hiện trong giai đoạn mang thai, có thể gây biến chứng cho cả mẹ và bé.
• Tiền đái tháo đường: giai đoạn sớm, đường huyết cao hơn bình thường nhưng chưa đến ngưỡng bệnh, nếu không kiểm soát dễ tiến triển thành ĐTĐ type 2.

Yếu tố nguy cơ: Một số yếu tố làm tăng khả năng mắc ĐTĐ gồm:

• Tuổi tác: trên 40 tuổi nguy cơ cao hơn.
• Thừa cân, béo phì, ít vận động.
• Chế độ ăn nhiều đường, chất béo, thức ăn nhanh.
• Tiền sử gia đình có người mắc bệnh.
• Căng thẳng kéo dài, rối loạn giấc ngủ.
• Phụ nữ từng bị tiểu đường thai kỳ.

Nếu không điều trị đúng, bệnh có thể gây biến chứng trên nhiều cơ quan:

• Tim mạch: tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ.
• Thận: gây suy thận mạn, nhiều trường hợp phải chạy thận nhân tạo.
• Mắt: tổn thương võng mạc, dẫn đến mù lòa.
• Thần kinh: tê bì, loét chân, dễ dẫn tới cắt cụt chi.
• Nhiễm trùng: các vết thương lâu lành, dễ bội nhiễm.

Các chuyên gia y tế cảnh báo, đái tháo đường được mệnh danh là “kẻ giết người thầm lặng” vì triệu chứng ban đầu thường mờ nhạt, dễ bị bỏ qua.

Nhận biết sớm – yếu tố quyết định trong kiểm soát bệnh

Một số triệu chứng gợi ý sớm bệnh đái tháo đường gồm:

• Ăn nhiều nhưng nhanh đói, uống nhiều, tiểu nhiều.
• Giảm cân không rõ nguyên nhân.
• Mệt mỏi, hoa mắt, nhìn mờ.
• Vết thương lâu lành, dễ nhiễm trùng.

Tuy nhiên, không ít trường hợp hoàn toàn không có triệu chứng rõ rệt. Vì vậy, việc sàng lọc định kỳ ở nhóm có nguy cơ cao (người trên 40 tuổi, thừa cân, ít vận động, có người thân mắc bệnh) là vô cùng quan trọng.

BS. Hồng Nhung nhấn mạnh: “Phát hiện sớm là chìa khóa giúp điều trị hiệu quả. Nếu được chẩn đoán và quản lý từ đầu, người bệnh có thể sống khỏe mạnh bình thường, làm việc và sinh hoạt không khác gì người không mắc bệnh.”

Nỗ lực của Trung tâm Y tế Đầm Hà trong công tác phòng, chống bệnh đái tháo đường

Thời gian qua, Trung tâm Y tế Đầm Hà đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm hạn chế sự gia tăng của bệnh đái tháo đường trên địa bàn. Các hoạt động nổi bật gồm:

• Tăng cường truyền thông giáo dục sức khỏe: TTYT phối hợp với các ban ngành, đoàn thể tổ chức truyền thông tại cộng đồng, trường học, cơ quan, xí nghiệp… để nâng cao nhận thức của người dân về nguy cơ và hậu quả của bệnh.

• Khám sàng lọc phát hiện sớm: Nhiều đợt khám sức khỏe lưu động tại xã, thôn, trường học đã được thực hiện, trong đó tập trung vào nhóm đối tượng nguy cơ cao như người trên 40 tuổi, người thừa cân, phụ nữ từng bị tiểu đường thai kỳ.

• Quản lý, theo dõi người bệnh: Các bệnh nhân sau khi phát hiện bệnh đều được đưa vào chương trình quản lý tại tuyến y tế cơ sở, theo dõi đường huyết định kỳ, nhắc nhở tuân thủ điều trị và thay đổi lối sống.

• Tập huấn chuyên môn cho cán bộ y tế: Đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng được cập nhật kiến thức mới về chẩn đoán, điều trị và chăm sóc bệnh nhân ĐTĐ để nâng cao chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh.

• Tư vấn dinh dưỡng và vận động: Các lớp hướng dẫn cách ăn uống lành mạnh, xây dựng thói quen tập luyện khoa học được tổ chức cho bệnh nhân và gia đình.

Bác sĩ Lê Thị Hồng Nhung cho biết: “TTYT Đầm Hà tuy thuộc khu vực miền núi còn nhiều khó khăn, nhưng chúng tôi luôn coi công tác phòng chống bệnh đái tháo đường nói riêng và các bệnh không lây nhiễm nói chung là nhiệm vụ quan trọng. Từ khâu tuyên truyền, phát hiện sớm đến điều trị và quản lý lâu dài, Trung tâm Y tế đã và đang đồng hành cùng người dân để kiểm soát căn bệnh này một cách hiệu quả.”

Mục tiêu của Trung tâm Y tế Đầm Hà không chỉ là điều trị cho người bệnh mà còn giúp cộng đồng thay đổi hành vi sức khỏe, chủ động phòng ngừa bệnh tật. Thông qua việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời, người dân có thể hạn chế tối đa biến chứng, giảm gánh nặng chi phí và có cuộc sống khỏe mạnh, bền lâu.

Người dân cần khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các vấn đề liên quan tới sức khỏe

Các biện pháp phòng chống hiệu quả 

Để phòng chống đái tháo đường, ngành y tế khuyến cáo người dân cần:

• • Dinh dưỡng hợp lý: ăn nhiều rau xanh, trái cây ít ngọt, ngũ cốc nguyên hạt; hạn chế đường, nước ngọt có gas, đồ chiên rán.

  • Vận động thường xuyên: ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần.

  • Kiểm soát cân nặng: giữ BMI trong mức 18,5–22,9.

  • Từ bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia: bảo vệ tim mạch, giảm biến chứng.

  • Khám sức khỏe định kỳ: sàng lọc sớm để có biện pháp can thiệp kịp thời.

BS. Lê Thị Hồng Nhung gửi gắm thông điệp: “Phòng bệnh luôn dễ dàng và ít tốn kém hơn chữa bệnh. Mỗi người hãy bắt đầu từ những thói quen nhỏ như ăn uống lành mạnh, tập thể dục hằng ngày và đi khám sức khỏe định kỳ. Đây chính là cách tốt nhất để bảo vệ bản thân và gia đình khỏi căn bệnh đái tháo đường.”

(Nguồn tham khảo: https://idf.org/ và https://moh.gov.vn/)

Hoàng Yến, Phương Anh (CDC)