Trong Tuần lễ Dinh dưỡng và Phát triển (16 – 23/10), vấn đề chăm sóc dinh dưỡng cho phụ nữ mang thai và cho con bú tiếp tục được nhấn mạnh như yếu tố then chốt giúp mẹ khỏe, con phát triển toàn diện. Bác sĩ CKI Đoàn Thị Hạnh – Trưởng khoa Sức khỏe sinh sản, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Ninh đã chia sẻ nhiều thông tin hữu ích xoay quanh nội dung này.

-Thưa bác sĩ, dinh dưỡng đóng vai trò như thế nào đối với sức khỏe của phụ nữ trong thai kỳ và sau sinh?

Bác sĩ CKI Đoàn Thị Hạnh: Dinh dưỡng có vai trò vô cùng quan trọng đối với sức khỏe của phụ nữ trong suốt quá trình mang thai và sau sinh.

Trong giai đoạn mang thai, một chế độ ăn đầy đủ và cân đối giúp người mẹ có đủ năng lượng, giảm nguy cơ biến chứng như thiếu máu, tiền sản giật, sinh non, đồng thời hỗ trợ thai nhi phát triển toàn diện về thể chất và trí tuệ.

Sau sinh, dinh dưỡng tốt giúp mẹ nhanh phục hồi, tăng tiết sữa và đảm bảo chất lượng sữa cho trẻ sơ sinh.

Bác sĩ CKI Đoàn Thị Hạnh – Trưởng khoa Sức khỏe sinh sản, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Ninh tập huấn chăm sóc dinh dưỡng 1000 ngày đầu đời cho cán bộ y tế địa phương.

-Ở từng giai đoạn của thai kỳ, nhu cầu dinh dưỡng của người mẹ có thay đổi ra sao, thưa bác sĩ?

Bác sĩ CKI Đoàn Thị Hạnh: Thai kỳ chia thành ba giai đoạn, mỗi giai đoạn có đặc điểm phát triển riêng nên nhu cầu dinh dưỡng cũng khác nhau.

Ba tháng đầu, thai còn nhỏ, chưa cần tăng nhiều năng lượng nhưng là thời kỳ hình thành các cơ quan quan trọng như tim, não, tủy sống. Mẹ nên bổ sung 400 mcg axit folic mỗi ngày để phòng dị tật ống thần kinh, ăn đủ chất đạm, vitamin nhóm B, C, sắt và kẽm. Do thường ốm nghén, nên chia nhỏ bữa, chọn thức ăn dễ tiêu, tránh đồ chiên rán, cay.

Ba tháng giữa, thai phát triển nhanh về chiều dài, hệ xương và mô. Mẹ cần tăng thêm khoảng 300 kcal/ngày, ăn nhiều thực phẩm giàu canxi (1.000 mg/ngày), sắt, vitamin D và chất đạm (60–80 g/ngày). Nên duy trì vận động nhẹ như đi bộ, yoga cho bà bầu.

Ba tháng cuối, thai nhi tăng cân nhanh, mẹ dễ mệt và ăn nhanh no. Nên tăng 350–450 kcal/ngày, duy trì đạm 80–100 g/ngày, canxi 1.200 mg/ngày, bổ sung omega-3 để phát triển não bộ và thị giác cho thai. Bà mẹ cần uống đủ nước, ăn nhiều rau quả để chống táo bón và tránh ăn mặn nhằm giảm phù, tăng huyết áp.

Cán bộ Trạm Y tế Quảng Hà hướng dẫn bà mẹ chăm sóc con sau sinh

-Sau khi sinh, đặc biệt trong thời gian cho con bú, người mẹ cần ăn uống thế nào để vừa phục hồi sức khỏe vừa có nguồn sữa tốt?

Bác sĩ CKI Đoàn Thị Hạnh: Trong 6 tháng đầu sau sinh, người mẹ cần ăn đa dạng, nhiều hơn bình thường để có đủ năng lượng và dưỡng chất cho việc nuôi con bằng sữa mẹ. Mức năng lượng tăng thêm tùy vào thể trạng:

• Với bà mẹ có chế độ dinh dưỡng tốt trong thai kỳ, cần tăng thêm 505 kcal/ngày, tổng năng lượng khoảng 2.260–2.620 kcal/ngày.
• Với bà mẹ thiếu dinh dưỡng hoặc tăng cân dưới 9kg trong thai kỳ, cần tăng 675 kcal/ngày, đạt 2.430–2.790 kcal/ngày.

Mỗi bữa ăn nên có đầy đủ 4 nhóm thực phẩm:

• Tinh bột (gạo, mì, khoai, ngô…) để cung cấp năng lượng;
• Đạm từ thịt, cá, trứng, sữa, đậu đỗ;
• Chất béo từ dầu thực vật, lạc, vừng – giúp hấp thu vitamin A, D, E, K;
• Vitamin và khoáng chất từ rau xanh, hoa quả chín như rau ngót, rau dền, đu đủ, chuối, xoài, cam…

-Nhiều phụ nữ mang thai hoặc cho con bú vẫn mắc sai lầm trong ăn uống. Bác sĩ có thể chia sẻ thêm về điều này?

Bác sĩ CKI Đoàn Thị Hạnh: Một số sai lầm phổ biến là “ăn cho hai người” khiến mẹ tăng cân quá mức, dễ mắc tiểu đường thai kỳ, sinh khó. Thực tế, chỉ cần ăn đủ và đa dạng, không nên ăn gấp đôi.

Sau sinh, nhiều mẹ kiêng khem quá mức, không ăn rau quả hay hải sản vì sợ “lạnh bụng”, dẫn đến thiếu chất, táo bón. Cũng có người tự ý ngừng uống sắt và canxi, gây thiếu máu, loãng xương.

Tôi khuyên các bà mẹ không nên kiêng khem cực đoan, tiếp tục bổ sung vi chất theo hướng dẫn của bác sĩ ít nhất 6 tháng sau sinh.

-Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Ninh hiện có những hoạt động nào giúp nâng cao kiến thức dinh dưỡng cho phụ nữ mang thai và nuôi con nhỏ?

Bác sĩ CKI Đoàn Thị Hạnh: Hiện nay, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Ninh đang triển khai nhiều hoạt động nhằm nâng cao kiến thức và thực hành dinh dưỡng cho phụ nữ mang thai và nuôi con nhỏ, như:

Trực tiếp thực hiện và hướng dẫn các trạm y tế tổ chức các buổi truyền thông, tư vấn trực tiếp tại trạm y tế xã, phường về dinh dưỡng thai kỳ, nuôi con bằng sữa mẹ và chăm sóc sau sinh.

Hướng dẫn theo dõi cân nặng và tình trạng thiếu máu của phụ nữ mang thai, bổ sung viên sắt và acid folic cho phụ nữ mang thai.

Phối hợp với các cơ sở y tế địa phương triển khai Tuần lễ Dinh dưỡng và Phát triển, Tuần lễ Nuôi con bằng sữa mẹ, tuyên truyền trên loa truyền thanh, mạng xã hội, tờ rơi.

Tư vấn dinh dưỡng cá nhân hóa cho phụ nữ có nguy cơ dinh dưỡng thấp, cao hoặc mắc bệnh mạn tính trong thai kỳ.

Phóng viên: Xin cảm ơn bác sĩ về những chia sẻ hữu ích.

Hải Ninh – CDC