Muối I-ốt là một trong những biện pháp dinh dưỡng đơn giản, ít tốn kém nhưng có hiệu quả lớn trong phòng ngừa các rối loạn do thiếu hụt i-ốt, nhất là ở trẻ em và phụ nữ mang thai. Nhân dịp Ngày Toàn dân mua và sử dụng muối I-ốt 2/11, các cơ quan y tế đã tăng cường truyền thông, vận động cộng đồng sử dụng muối I-ốt đúng cách nhằm bảo vệ sức khỏe thế hệ tương lai.
Vì sao không thể thiếu I-ốt?
I-ốt là nguyên tố vi lượng cần thiết để tuyến giáp tổng hợp hormone điều hòa sự phát triển, chuyển hóa và hoạt động thần kinh. Thiếu i-ốt kéo dài gây ra một loạt hậu quả nghiêm trọng: từ bướu cổ, suy giáp đến suy giảm phát triển trí tuệ ở trẻ em; phụ nữ mang thai thiếu i-ốt có nguy cơ sinh non, thai nhẹ cân hoặc trẻ bị thiểu năng trí tuệ. Những hậu quả này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nguồn nhân lực và gánh nặng xã hội. Vì vậy phòng thiếu i-ốt là ưu tiên y tế công cộng.
Báo cáo và ý kiến chuyên gia tại nhiều hội nghị cho thấy việc bổ sung i-ốt qua muối ăn là phương thức an toàn, hiệu quả và đã được áp dụng rộng rãi trên thế giới và tại Việt Nam. Bộ Y tế khẳng định đến nay nước ta chưa ghi nhận trường hợp ngộ độc do sử dụng muối I-ốt trong sinh hoạt gia đình, đồng thời nhấn mạnh chính sách bắt buộc tăng cường i-ốt trong muối ăn là phù hợp nhằm xóa bỏ thiếu hụt i-ốt ở cộng đồng.
CDC Quảng Ninh giám sát sử dụng muối I-ốt tại cộng đồng
Lợi ích thiết thực của muối I-ốt với từng gia đình
I-ốt là vi chất đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển của trẻ nhỏ, nhất là trong giai đoạn bào thai và 1.000 ngày đầu đời. Việc bổ sung đủ I-ốt thông qua sử dụng muối I-ốt hằng ngày giúp giảm nguy cơ chậm phát triển trí tuệ, đồng thời hỗ trợ trẻ đạt được năng lực học tập và phát triển toàn diện hơn. Đây là nền tảng quan trọng để nâng cao chất lượng dân số trong tương lai.
Đối với người trưởng thành, đặc biệt là những đối tượng có nguy cơ thiếu hụt I-ốt, sử dụng muối I-ốt đều đặn giúp duy trì hoạt động ổn định của tuyến giáp. Khi cơ thể được cung cấp đủ I-ốt, tuyến giáp có thể tổng hợp hormone bình thường, từ đó giảm nguy cơ phì đại tuyến giáp và hạn chế tình trạng bướu cổ.
Phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ và phụ nữ mang thai là nhóm cần được quan tâm đặc biệt. Bổ sung đủ I-ốt giúp giảm đáng kể các tai biến sản khoa, đồng thời bảo vệ sự phát triển của thai nhi, ngăn ngừa các rối loạn trí tuệ và thể chất có thể xảy ra nếu người mẹ bị thiếu I-ốt trong thai kỳ. Đây cũng là lý do các chuyên gia khuyến cáo phụ nữ mang thai cần duy trì sử dụng muối I-ốt hằng ngày bên cạnh chế độ dinh dưỡng đa dạng.
Muối I-ốt là giải pháp dinh dưỡng hiệu quả và phù hợp với mọi gia đình. Sản phẩm có giá thành tương đương muối thường, dễ mua tại các chợ, cửa hàng và siêu thị, đồng thời dễ sử dụng trong chế biến hằng ngày. Nhờ tính đơn giản, tiện lợi và hiệu quả cao, muối I-ốt phù hợp với cả người dân khu vực thành thị lẫn nông thôn, góp phần cải thiện sức khỏe cộng đồng một cách bền vững.
Hiện trạng sử dụng muối I-ốt
Mặc dù chính sách quốc gia quy định tăng cường i-ốt vào muối ăn đã triển khai nhiều năm, một số báo cáo cho thấy tỉ lệ hộ gia đình sử dụng muối I-ốt đủ tiêu chuẩn còn thấp so với khuyến cáo của WHO. Điều này đặt ra thách thức cho công tác phòng chống thiếu i-ốt. Tại Quảng Ninh, các đơn vị y tế địa phương liên tục giám sát chất lượng muối, tuyên truyền và phối hợp với Bệnh viện Nội tiết Trung ương trong các hoạt động chuyên môn và truyền thông.
Những hiểu lầm cần đính chính
Gần đây có thông tin sai lệch cho rằng tiêu thụ muối I-ốt rộng rãi sẽ dẫn đến “thừa i-ốt” gây cường giáp hoặc các bệnh khác. Bộ Y tế và các chuyên gia đã nhiều lần khuyến cáo: chưa có bằng chứng khoa học cho thấy muối I-ốt trong ăn uống hộ gia đình gây độc; các trường hợp rối loạn tuyến giáp liên quan chủ yếu do dùng thuốc chứa i-ốt hoặc các nguyên nhân chuyên biệt khác. Vì vậy, người dân không nên lo lắng và cần tiếp tục sử dụng muối I-ốt theo khuyến nghị.
Cách lựa chọn, bảo quản và sử dụng muối I-ốt đúng cách
Để phát huy tối đa lợi ích dinh dưỡng từ muối I-ốt, người dân cần chú ý lựa chọn đúng sản phẩm và sử dụng đúng cách. Trước hết, cần ưu tiên chọn các loại muối I-ốt có nguồn gốc rõ ràng, được công bố chất lượng và ghi đầy đủ hàm lượng I-ốt trên bao bì. Việc mua muối tại các cửa hàng, siêu thị hoặc cơ sở sản xuất uy tín giúp đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn tăng cường I-ốt theo quy định.
Bên cạnh đó, cách bảo quản muối I-ốt cũng ảnh hưởng trực tiếp đến hàm lượng vi chất trong sản phẩm. Do I-ốt dễ bay hơi khi gặp ẩm hoặc ánh sáng mạnh, người dân nên bảo quản muối ở nơi khô ráo, thoáng mát, đồng thời luôn đậy kín nắp sau khi sử dụng. Thói quen bảo quản đúng cách sẽ giúp giữ lại lượng I-ốt cần thiết trong muối.
Trong quá trình chế biến món ăn, người nấu cần lưu ý không cho muối I-ốt quá sớm. I-ốt bị phân hủy ở nhiệt độ cao nên muối cần được nêm vào khi món ăn gần chín để đảm bảo giữ lại nhiều nhất lượng vi chất. Đây là lưu ý đơn giản nhưng rất quan trọng để việc sử dụng muối I-ốt mang lại hiệu quả thực sự.
Cuối cùng, việc bổ sung I-ốt phải được thực hiện đều đặn trong bữa ăn hằng ngày, không nên dùng theo “đợt” hoặc gián đoạn. Cơ thể cần được cung cấp I-ốt liên tục để duy trì hoạt động bình thường của tuyến giáp và các chức năng sinh lý quan trọng. Sử dụng muối I-ốt thường xuyên chính là cách chủ động và bền vững để bảo vệ sức khỏe cho mỗi gia đình.
Muối I-ốt không phải là “thuốc” nhưng là biện pháp dinh dưỡng cộng đồng quan trọng giúp phòng ngừa hậu quả nặng nề do thiếu i-ốt. Mỗi gia đình hãy hành động: mua muối I-ốt đủ tiêu chuẩn, bảo quản đúng cách và dùng thường xuyên. Hành động nhỏ hôm nay sẽ mang lại tương lai khỏe mạnh cho con em chúng ta.
Hải Ninh – CDC
