Là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, bệnh than không thường gặp ở Việt Nam nhưng những yếu tố nguy cơ luôn tồn tại. Bệnh còn khá xa lạ với nhiều người nhưng mức độ nguy hiểm tương đương với nhiều bệnh truyền nhiễm khác như tay chân miệng, sốt xuất huyết, sốt virus… Tỷ lệ tử vong ở người mắc bệnh than thể da nếu không được điều trị có thể lên tới 20%.
Trong tháng 5/2023, tỉnh Điện Biên ghi nhận 03 ổ dịch bệnh than ở người với 14 trường hợp mắc bệnh và hiện chưa ghi nhận trường hợp nào tử vong. Tất cả các trường hợp mắc bệnh đều có tiền sử dịch tễ liên quan đến giết mổ và ăn thịt trâu bò, tuy nhiên với trường hợp 1 trẻ nhỏ dưới 2 tuổi hiện vẫn chưa xác định được nguyên nhân và nguồn lây bệnh.
Bệnh than là gì?
Bệnh than là bệnh truyền nhiễm nhóm B theo Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm. Đây là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính thường làm tổn thương da và hiếm khi gây tổn thương đường hô hấp dưới, trung thất hoặc bộ máy tiêu hoá. Bệnh gây ra bởi loại vi khuẩn gram dương, hình que Bacillus anthracis. Loại vi khuẩn này thường tồn tại trong điều kiện tự nhiên trong đất hoặc ký sinh trên các loại động vật nuôi hoặc động vật hoang dã.
Vi khuẩn gram dương, hình que Bacillus anthracis là nguyên nhân chính gây bệnh than ở người
Khi con người tiếp xúc với động vật chứa vi khuẩn gây bệnh có thể bị truyền nhiễm và mắc bệnh nghiêm trọng khi vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể. Thông thường bệnh xâm nhập vào cơ thể người thông qua các đường tiếp xúc như:
– Nhiễm qua da: xảy ra khi tiếp xúc mầm bệnh thông qua vết thương trên da hoặc sử dụng các sản phẩm động vật như lông, da sống, len,… Các vị trí lây nhiễm dễ gặp thông qua da chính là cổ, cẳng tay, bàn tay. Mầm bệnh ủ từ 1 – 7 ngày đến khi khởi phát nhưng nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách đều có thể hồi phục nhanh.
– Nhiễm qua đường hô hấp: khi người tiếp xúc mầm bệnh do hít phải bào tử vi khuẩn có trong không khí thường có trong các nhà máy sản xuất len từ lông động vật, lò mổ,… Dấu hiệu nhận biết đầu tiên chính là khó thở do ảnh hưởng đến hạch bạch huyết ở ngực và dần lan đến các cơ quan hô hấp khác như phổi.
– Nhiễm qua đường tiêu hóa: khi sử dụng các loại thịt động vật có chứa mầm bệnh và chưa được nấu chín kỹ và khi nuốt vào cơ thể sẽ bị bào tử vi khuẩn bệnh than xâm nhập gây bệnh bên trong đường tiêu hóa.
Bệnh than có dễ lây không?
Mặc dù đây là bệnh truyền nhiễm nhưng tỷ lệ lây nhiễm của bệnh này không cao như các loại bệnh cảm cúm thông thường. Hầu hết các trường hợp nhiễm bệnh đều lây từ động vật sang người và chưa có nghiên cứu cụ thể trường hợp lây từ người sang người. Tuy nhiên, người bệnh khi mắc phải thường có nhiều biểu hiện nghiêm trọng đối với cơ thể. Chính vì thế hiện tại căn bệnh này cũng là mối nguy hại cho thế giới đặc biệt đây là mầm bệnh có thể được ứng dụng trong vũ khí sinh học.
Bệnh than thường gây những tổn thương về da nguy hiểm ở người mắc bệnh
Bệnh thường gặp ở đâu?
Với những nghiên cứu về bệnh than trên toàn thế giới thì hiện nay chứng bệnh này tập trung phổ biến tại các vùng nông nghiệp tại Trung và Nam Mỹ. Bên cạnh đó các vùng Sahara, Châu Phi, Tây Nam Á, Nam Âu và Đông Âu cũng là khu vực có xuất hiện bệnh và ghi nhận nhiều trường hợp truyền nhiễmbệnh từ động vật sang người. Phần lớn bệnh bùng phát ở các quốc gia đang phát triển và chưa có nhiều chương trình tiêm chủng thú y cộng đồng.
Những triệu chứng phổ biến để nhận biết mắc bệnh than có thể kể đến như: Các triệu chứng của bệnh nhiễm qua da (xuất hiện vết giộp, u nhỏ và ngứa như khi bị côn trùng đốt; Sưng nhẹ xung quanh miệng vết thương và sưng tấy khi bệnh khởi phát đỉnh điểm; Vết thương xuất hiện trên da có xuất hiện màu đen bên trong tâm vết thương sau khi giảm các vết rộp, u nhỏ); Các triệu chứng của bệnh nhiễm qua đường hô hấp (Sốt và ớn lạnh; Khó chịu ở ngực và có cảm giác khó thở; Ho khan, nhói ngực mỗi khi ho; Buồn nôn, nôn mửa, hay đau bụng…)
Những đối tượng dễ mắc
Những người làm việc trong quân đội thường đến những nơi thực địa có điều kiện thường xuyên sinh hoạt ngoài trời hoặc hoang dã dễ tiếp xúc với động vật hoang dã; Nhà nghiên cứu khoa học thường nghiên cứu về bệnh than trong phòng thí nghiệm; Người làm việc trong các nhà máy xử lý chế phẩm từ động vật hoang dã như nhà máy len, nhà máy giết mổ động vật, nhà máy xử lý da,…; Các nhân viên bảo tồn, nghiên cứu động vật hoang dã; Các nhân viên y tế làm việc trong ngành thú y thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với nhiều loại động vật khác nhau.
Phương pháp điều trị
Thông thường bệnh nhân mắc bệnh than thường được điều trị bằng kháng sinh qua đường uống hoặc kết hợp với đường truyền qua tĩnh mạch. Đối với phương pháp điều trị này sẽ cho hiệu quả giảm dần các triệu chứng và nồng độ vi khuẩn sau khoảng 10 ngày sử dụng kháng sinh liên tiếp.
Tiêm vắc xin là biện pháp chủ động để phòng ngừa những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm
Cách phòng ngừa bệnh
Hiện nay chưa có thuốc đặc trị đối với bệnh than nên ngoài điều trị kháng sinh khi mắc bệnh thì các viện khoa học, y học thế giới cũng đã điều chế ra các loại vắc xin phòng bệnh. Những người làm việc trong khu vực, lĩnh vực có nguy cơ cao mắc bệnh sẽ được hỗ trợ tiêm vắc xin hàng năm để đảm bảo sức khỏe. Ngoài ra, để phòng ngừa bệnh thì nên lưu ý thêm một số thói quen hàng ngày như:
- Giữ vệ sinh và rửa tay sát khuẩn bằng xà phòng sau khi tiếp xúc với động vật.
- Hạn chế tiếp xúc với động vật khi đang có vết thương trên da.
- Hạn chế sử dụng các loại thịt động vật hoang dã chưa qua chế biến hoặc chưa được nấu chín kỹ.
- Sử dụng đồ bảo hộ lao động khi làm việc tại các khu vực có nguy cơ cao chứa nhiều mầm bệnh.
- Nếu bạn có bất kỳ nghi ngờ mắc bệnh thì cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để thực hiện kiểm tra và điều trị sớm nhất.
Ngọc Phượng (CDC)
