Kỹ thuật chọc hút tế bào bằng kim nhỏ là một kỹ thuật sinh thiết xâm lấn tối thiểu có giá trị quan trọng trong chẩn đoán và theo dõi ung thư cũng như một số bệnh lý khác. Kỹ thuật này được coi là một trong những tiêu chuẩn vàng trong xét nghiệm mô bệnh học với tính đơn giản, dễ áp dụng, an toàn và hiệu quả cao.Thời gian qua, Bệnh viện đa khoa Khu vực Cẩm Phả đã triển khai thường quy kỹ thuật chọc hút tế bào bằng kim nhỏ, mang lại nhiều lợi ích trong điều trị cho người bệnh.

Thế nào là kỹ thuật chọc hút tế bào bằng kim nhỏ?

Chọc hút tế bào bằng kim nhỏ (Fine Needle Aspiration Cytology – FNA) là một kỹ thuật sinh thiết xâm lấn tối thiểu được sử dụng chủ yếu trong chẩn đoán ung thư. Kỹ thuật này còn được gọi là sinh thiết chọc hút bằng kim nhỏ.

Bác sĩ sẽ sử dụng một cây kim nhỏ để lấy mẫu mô ở vị trí bất thường hoặc tại vùng khối u trong cơ thể. Mẫu bệnh phẩm này sau đó được gửi đến phòng xét nghiệm để phân tích dưới kính hiển vi.

Trước kia, kỹ thuật chọc hút tế bào bằng kim nhỏ thường chỉ áp dụng cho những khối u có thể nhìn hoặc sờ thấy. Tuy nhiên, với sự phát triển của kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh ngày nay, sự hỗ trợ của siêu âm cho phép xác định vị trí để đưa kim vào lấy mẫu một cách chính xác và hiệu quả hơn. Vì vậy, chúng ta có thể thực hiện chọc hút tế bào đối với cả những tổn thương ở sâu dưới da.

Chọc hút bằng kim nhỏ có hai mục đích chính là hỗ trợ chẩn đoán và theo dõi hiệu quả điều trị một số bệnh lý ung thư.

Kỹ thuật chọc hút bằng kim nhỏ có vai trò gì đối với chẩn đoán?

Chọc hút tế bào bằng kim nhỏ giúp đánh giá tính chất của khối u nghi ngờ, hỗ trợ chẩn đoán đối với các tình trạng bao gồm ung thư, nhiễm trùng (ví dụ: viêm khớp do nhiễm khuẩn, hạch viêm do lao), phân biệt khối u lành tính (u nang, u xơ hoặc u mỡ).

Kỹ thuật chọc hút kim nhỏ có thể thực hiện lấy mẫu ở nhiều vùng trên cơ thể, nhưng vị trí thường được chỉ định là tuyến vú, tuyến giáp và hạch bạch huyết.

Vai trò của chọc hút bằng kim nhỏ trong điều trị

BSCKI Nguyễn Thị Hậu, Khoa Xét nghiệm, Bệnh viện Đa khoa khu vực Cẩm Phả cho biết: “Chọc hút tế bào bằng kim nhỏ có thể hỗ trợ cho quá trình điều trị chọc hút dịch, điều trị u nang hoặc trong một số trường hợp áp xe (tích tụ mủ). Chọc hút tế bào bằng kim nhỏ có ưu điểm như: Thao tác tiến thành đơn giản, thời gian thực hiện nhanh chóng; ít gây đau đớn cho người bệnh, thường không cần gây tê hoặc gây mê; không yêu cầu rạch da và sự xâm lấn của thủ thuật này là tối thiểu nên thường không để lại sẹo; độ chính xác tương đối cao, đặc biệt trong trường hợp sinh thiết tuyến giáp”.

Bên cạnh những ưu điểm trên, kỹ thuật chọc hút tế bào bằng kim nhỏ vẫn có tồn tại tỷ lệ nhỏ bỏ sót khả năng phát hiện tế bào ung thư. Ngoài ra, nhược điểm khác của kỹ thuật này có thể là nhiều trường hợp có số lượng mẫu bệnh phẩm không đầy đủ để đánh giá.

Những lưu ý khi thực hiện kỹ thuật chọc hút tế bào bằng kim nhỏ

Trước khi thực hiện thủ thuật, người bệnh có thể ăn uống và sinh hoạt bình thường. Tuy nhiên, nếu người bệnh có tiền sử bệnh rối loạn đông máu hoặc đang sử dụng thuốc chống đông máu cần thông báo cho bác sĩ để phòng ngừa tác dụng không mong muốn.

Trong quá trình thực hiện, có những điểm sau cần lưu ý: Người bệnh sẽ được hướng dẫn điều chỉnh tư thế thuận tiện nhất để thực hiện thủ thuật trên vị trí cần sinh thiết và không được cử động khi đang lấy mẫu. Đôi khi người bệnh sẽ cần phải thực hiện lấy mẫu nhiều lần từ các khu vực khác nhau để tăng tính chính xác trong chẩn đoán. Trong quá trình thực hiện chọc hút tế bào bằng kim nhỏ tại vị trí tuyến giáp, bệnh nhân sẽ được dặn dò không được nuốt và nói chuyện. Trong một số trường hợp cần thiết, thuốc gây tê cục bộ có thể được sử dụng. Bệnh nhân có thể hoạt động bình thường sau khi tiến hành chọc hút tế bào bằng kim nhỏ, nhưng cũng không nên hoạt động quá gắng sức.

BSCKI Vũ Thị Lan Hương, Phó Trưởng Khoa Chẩn đoán hình ảnh, Bệnh viện Đa khoa khu vực Cẩm Phả chia sẻ: “Kết quả sinh thiết chọc hút tế bào bằng kim nhỏ có thể được diễn giải thành một trong những kết luận như: Tế bào bình thường; tế bào u lành tính; tế bào không điển hình; nghi ngờ khối u ác tính; u ác tính”.

Biến chứng khi chọc hút tế bào bằng kim nhỏ

Đầu kim được dùng trong kỹ thuật chọc hút tế bào bằng kim nhỏ là rất nhỏ nên sẽ ít gây đau, nguy cơ gây tụ máu, bầm tím cũng ít hơn. Tuy nhiên, tùy thuộc vào vị trí lấy mẫu và khả năng chịu đau của mỗi người, kỹ thuật này có thể sẽ gây ra cảm giác đau nhẹ tại vị trí sinh thiết.

Một số biến chứng hiếm gặp khi chọc hút tế bào bằng kim nhỏ bao gồm:

– Chảy máu: Điều này có thể phòng ngừa bằng cách giữ bông tại vị trí chọc kim cho đến khi không thấy máu rỉ ra;

– Nhiễm trùng tại vị trí chọc kim với những biểu hiện như đau, sưng đỏ hoặc sốt;

– Tổn thương vùng mô xung quanh vị trí lấy mẫu;

– Biểu hiện trên hệ thần kinh như chóng mặt, xây xẩm, hiếm gặp hơn là ngất;

Với các trường hợp khi trở về nhà người bệnh bị sốt, chảy máu hoặc viêm sưng tấy tại vị trí chọc kim thì cần quay lại tái khám để có hướng xử trí phù hợp.

Kỹ thuật chọc hút tế bào bằng kim nhỏ không được chỉ định cho những ai?

Người bệnh không hợp tác hoặc trong tình trạng quá lo lắng, sợ hãi. Người bệnh có xét nghiệm TSH giảm hay không thể ức chế phản xạ ho trong trường hợp chọc hút tế bào kim nhỏ tại tuyến giáp.

Theo BSCKI Vũ Thị Lan Hương, Phó Trưởng khoa Chẩn đoán hình ảnh: Tại Bệnh viện Đa khoa khu vực Cẩm Phả, từ nhiều năm nay, bên cạnh việc triển khai thường quy các xét nghiệm marker ung thư như CA 15-3, CA 12-5, CA 19-9, AFP, CEA, PSA,…nhằm tầm soát sớm ung thư buồng trứng, gan, tuyến giáp, vú, tuyến tiền liệt,… Bệnh viện đã triển khai thường quy và hiệu quả kỹ thuật chọc hút tế bào bằng kim nhỏ dưới hướng dẫn của siêu âm, giúp quá trình chẩn đoán và điều trị căn bệnh ung thư sớm hơn, hiệu quả hơn.

Mạnh Hùng, Ngọc Phượng – CDC QN