Hưởng ứng Tuần lễ Dinh dưỡng và Phát triển năm 2025 diễn ra từ 16-23/10, nhiều hoạt động truyền thông được triển khai nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của chế độ ăn khoa học. Tuổi vị thành niên và thanh niên là giai đoạn cơ thể phát triển mạnh mẽ về thể chất, trí tuệ và tâm sinh lý. Dinh dưỡng trong thời kỳ này có ý nghĩa quyết định đến chiều cao, cân nặng, tầm vóc và sức khỏe khi trưởng thành. Xung quanh vấn đề này, Bác sĩ CKI Đỗ Thị Mai Liên, Trưởng khoa Phòng, chống bệnh không lây nhiễm & Dinh dưỡng, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Ninh, đã chia sẻ nhiều thông tin hữu ích giúp cha mẹ, học sinh, sinh viên và thanh niên hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của chế độ ăn uống lành mạnh.
– Thưa bác sĩ, trẻ vị thành niên và thanh niên là nhóm tuổi đang phát triển mạnh về thể chất và tâm sinh lý. Vậy chế độ dinh dưỡng có vai trò như thế nào đối với sức khỏe và sự phát triển toàn diện của lứa tuổi này?
Một trong những giai đoạn quan trọng nhất quyết định đến sự phát triển cả thể chất và tinh thần của mỗi con người là giai đoạn bào thai, thời kỳ trẻ dưới 2 tuổi và tuổi vị thành niên (10–18 tuổi). Chế độ dinh dưỡng ở lứa tuổi vị thành niên hết sức quan trọng, vì đây là thời kỳ trẻ phát triển nhanh về chiều cao, cân nặng, cùng nhiều biến đổi về tâm sinh lý, nội tiết và sinh dục.
Đây cũng là giai đoạn quyết định để trẻ phát triển tối ưu về thể lực khi trưởng thành. Người trưởng thành khỏe mạnh, không bị suy dinh dưỡng sẽ là nền tảng để sinh ra những đứa trẻ khỏe mạnh trong tương lai. Trẻ vị thành niên có sức khỏe tốt sẽ học tập, lao động hiệu quả, góp phần tích cực cho gia đình và xã hội.
CDC Quảng Ninh cân, đo kiểm tra sức khỏe cho trẻ tại Trường THPT Bãi Cháy
– Bác sĩ có thể chia sẻ những nguyên tắc cơ bản để xây dựng chế độ ăn hợp lý, giúp học sinh, sinh viên và thanh niên duy trì cân nặng khỏe mạnh, tăng cường thể lực và phòng ngừa bệnh mạn tính sau này?
Cân nặng trung bình của trẻ vị thành niên tăng khoảng 3–5 kg/năm, chiều cao tăng 4–7 cm/năm, trong đó trẻ trai thường phát triển mạnh hơn trẻ gái. Vì vậy, nhu cầu dinh dưỡng của lứa tuổi này rất cao để đáp ứng sự phát triển và hoạt động hàng ngày.
Nhu cầu năng lượng: Từ 2.100–2.200 kcal/ngày đối với nữ và 2.100–2.900 kcal/ngày đối với nam, tùy theo độ tuổi và mức độ hoạt động. Trẻ cần ăn 3 bữa chính mỗi ngày, đảm bảo no và đủ chất.
Chất đạm: Khoảng 70–100 g/ngày, trong đó đạm động vật chiếm 35–40%, năng lượng từ chất đạm chiếm khoảng 15% tổng năng lượng khẩu phần. Đạm cần thiết cho tăng trưởng, hình thành tế bào, nội tiết tố và miễn dịch.
Chất béo: Khoảng 40–50 g/ngày, với tỷ lệ cân đối giữa chất béo động vật và thực vật khoảng 70% : 30%. Năng lượng từ lipid chiếm khoảng 20% khẩu phần.
Vitamin và khoáng chất: Cần chú trọng bổ sung sắt, canxi, kẽm… thông qua sữa và chế độ ăn đa dạng, phong phú các nhóm thực phẩm.
– Trong bối cảnh thực phẩm chế biến sẵn, đồ uống có đường và thói quen ăn nhanh ngày càng phổ biến, bác sĩ có khuyến cáo gì giúp giới trẻ hình thành thói quen dinh dưỡng lành mạnh, phù hợp với lối sống hiện đại?
Để hình thành thói quen dinh dưỡng lành mạnh, cần khuyến khích trẻ ăn đủ bữa, ưu tiên thực phẩm tươi, sạch; tăng cường rau xanh và trái cây; hạn chế đồ ăn nhanh, nước ngọt có gas và thực phẩm chứa nhiều đường, muối, chất béo bão hòa. Đồng thời, tạo thói quen uống đủ nước, đa dạng hóa thực đơn và tránh ăn vặt không lành mạnh.
Về chế độ ăn:
- Ăn đa dạng, đủ 4 nhóm chất (bột đường, đạm, béo, vitamin và khoáng chất).
- Ưu tiên thực phẩm tươi, hạn chế đồ hộp và thực phẩm chế biến sẵn.
- Ăn sáng đầy đủ để cung cấp năng lượng và giúp tập trung học tập.
- Hạn chế đường, muối; chọn đồ ăn vặt lành mạnh như trái cây, hạt, sữa chua.
Về thói quen sinh hoạt:
- Uống đủ nước lọc mỗi ngày, hạn chế đồ uống có đường.
- Tập trung khi ăn, tránh vừa ăn vừa xem tivi hoặc điện thoại.
- Không dùng đồ ăn để thưởng hay phạt trẻ, tránh tạo áp lực tâm lý với thức ăn.
Khuyến khích trẻ vận động thể lực và duy trì lối sống lành mạnh
– Theo bác sĩ, gia đình, nhà trường và xã hội cần phối hợp như thế nào để giáo dục và duy trì thói quen dinh dưỡng đúng đắn cho trẻ vị thành niên và người trẻ tuổi hiện nay?
Nhà trường cần bảo đảm điều kiện cơ sở vật chất để tổ chức bữa ăn học đường bảo đảm dinh dưỡng, đa dạng thực phẩm; đồng thời lồng ghép giáo dục dinh dưỡng trong giờ sinh hoạt, ngoại khóa, giúp học sinh nhận biết thực phẩm lành mạnh, biết tự phục vụ, giữ vệ sinh và rèn thói quen ăn uống khoa học.
Gia đình cần phối hợp chặt chẽ với nhà trường trong việc nuôi dưỡng và giáo dục trẻ. Phụ huynh nên nắm rõ khẩu phần ăn ở trường để điều chỉnh bữa ăn tại nhà cho cân đối, đồng thời khuyến khích trẻ vận động thể lực và duy trì lối sống lành mạnh.
Cơ sở y tế và xã hội cần đồng hành cùng nhà trường trong khám sức khỏe định kỳ, đánh giá tình trạng dinh dưỡng để có biện pháp chăm sóc phù hợp. Các tổ chức xã hội, cơ quan truyền thông cũng cần đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn dinh dưỡng hợp lý cho học sinh, sinh viên, góp phần hình thành thế hệ trẻ khỏe mạnh, năng động và phát triển toàn diện.
Hải Ninh – CDC
