Bệnh dại là một bệnh truyền nhiễm cấp tính đặc biệt nguy hiểm, do vi-rút dại gây ra. Tác nhân gây bệnh thường tồn tại trong nước bọt của động vật mắc bệnh, chủ yếu là chó, mèo hoặc một số loài động vật hoang dã. Vi-rút dại lây sang người qua vết cắn, cào hoặc qua hành động liếm vào vùng da bị tổn thương, xây xước. Khi đã lên cơn dại, người bệnh hầu như không thể cứu chữa và tỷ lệ tử vong gần như tuyệt đối – lên tới 100%. Tuy nhiên, điều đáng mừng là bệnh dại hoàn toàn có thể phòng tránh được nếu người bị phơi nhiễm được xử trí đúng cách và kịp thời, bao gồm rửa vết thương đúng quy trình và tiêm phòng vắc-xin theo đúng chỉ định của nhân viên y tế.

Nhận thức rõ tính chất nghiêm trọng của bệnh dại và nguy cơ lây lan trong cộng đồng, Trung tâm Y tế thành phố Cẩm Phả – với vai trò là tuyến y tế dự phòng trực tiếp tại địa phương đã và đang triển khai đồng bộ nhiều biện pháp nhằm kiểm soát hiệu quả bệnh dại trên địa bàn. Các hoạt động bao gồm đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân về cách phòng tránh bệnh; duy trì thường xuyên việc tiêm phòng dại tại cơ sở y tế; phối hợp chặt chẽ với các ngành chức năng, chính quyền địa phương trong việc giám sát, quản lý đàn chó, mèo nuôi và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm quy định về nuôi, thả rông vật nuôi. Bên cạnh đó, công tác tiếp nhận, tư vấn, theo dõi và điều trị dự phòng sau phơi nhiễm cho người dân cũng luôn được Trung tâm đặc biệt chú trọng, đảm bảo an toàn tính mạng và sức khỏe cộng đồng.

Người dân bị mèo cào tới TTYT Cẩm Phả tiêm phòng dại

TÌNH HÌNH BỆNH DẠI TẠI ĐỊA PHƯƠNG: KIỂM SOÁT CHẶT CHẼ, KHÔNG CHỦ QUAN

Theo thống kê từ Trung tâm Y tế thành phố Cẩm Phả, trong năm 2024, toàn địa bàn đã ghi nhận 1.091 trường hợp bị súc vật nghi dại cắn. Đây là con số đáng lưu ý, phản ánh thực trạng vẫn còn tồn tại nhiều yếu tố nguy cơ trong cộng đồng, đặc biệt là thói quen nuôi chó, mèo chưa được kiểm soát chặt chẽ, thả rông vật nuôi và chưa chú trọng tiêm phòng định kỳ cho đàn vật nuôi. Bước sang năm 2025, chỉ tính riêng trong 6 tháng đầu năm, đã có tới 670 trường hợp phơi nhiễm với bệnh dại, nghĩa là trung bình mỗi tháng có hơn 100 ca được ghi nhận. Đáng chú ý, phần lớn các ca phơi nhiễm xảy ra tại các khu dân cư ven đô hoặc các phường ngoại thành nơi vẫn còn phổ biến tình trạng nuôi chó không rọ mõm, không xích giữ cẩn thận và ít được đưa đi tiêm phòng vắc xin phòng dại đầy đủ.

Dù vậy, điểm sáng trong công tác phòng chống bệnh dại tại địa phương là tỷ lệ người phơi nhiễm được tiếp cận và xử lý y tế đúng cách đang ở mức cao. Theo báo cáo, trên 90% người bị chó, mèo cắn đã đến cơ sở y tế để được tư vấn, xử trí vết thương và tiêm phòng dự phòng đúng lịch và đủ liều. Nhờ đó, không ghi nhận trường hợp nào tử vong do bệnh dại trên địa bàn thành phố trong thời gian qua, chứng tỏ hiệu quả rõ rệt của công tác y tế dự phòng và truyền thông giáo dục sức khỏe cộng đồng.

Bác sĩ Nguyễn Thị Thanh Mai, nhân viên Khoa Kiểm soát bệnh tật và HIV/AIDS, Trung tâm Y tế Cẩm Phả cho biết: “Tình hình bệnh dại trên địa bàn thuộc phạm vi quản lý của Trung tâm hiện vẫn đang trong tầm kiểm soát, chưa phát hiện ổ dịch nào đáng lo ngại. Tuy nhiên, thực tế vẫn ghi nhận các trường hợp người dân bị chó hoặc mèo cắn, đặc biệt là ở các khu vực vùng ven, nơi ý thức về tiêm phòng cho vật nuôi còn chưa đồng đều. Trung tâm luôn duy trì công tác giám sát, theo dõi chặt chẽ tình hình phơi nhiễm, phối hợp thường xuyên với ngành thú y để nắm bắt diễn biến dịch tễ trong cộng đồng, nhằm kịp thời phát hiện các dấu hiệu bất thường và sẵn sàng ứng phó khi có nguy cơ dịch bệnh xảy ra.”

Những nỗ lực này cho thấy sự chủ động và quyết liệt của ngành y tế địa phương trong việc ngăn chặn căn bệnh nguy hiểm này, đồng thời nhấn mạnh vai trò rất lớn của mỗi người dân trong việc nâng cao ý thức phòng bệnh cho bản thân và cộng đồng.

VẮC XIN LUÔN SẴN SÀNG – HỆ THỐNG BẢO QUẢN ĐẠT CHUẨN Y TẾ

Trung tâm Y tế thành phố Cẩm Phả khẳng định hiện tại luôn đảm bảo đầy đủ nguồn cung vắc xin phòng bệnh dại để phục vụ kịp thời nhu cầu của người dân trên địa bàn, đặc biệt trong bối cảnh số ca phơi nhiễm vẫn ở mức cao tại nhiều khu dân cư. Vắc xin phòng dại được Trung tâm nhập khẩu và phân phối từ các đơn vị cung ứng có uy tín, được Bộ Y tế cấp phép và kiểm định chất lượng nghiêm ngặt. Tất cả các loại vắc xin và huyết thanh đều được bảo quản theo đúng quy trình khắt khe của hệ thống dây chuyền lạnh (Cold Chain) từ khâu tiếp nhận đến bảo quản tại tủ lạnh chuyên dụng, đảm bảo giữ nguyên hoạt tính sinh học và độ an toàn của sản phẩm.

Công tác kiểm kê, giám sát chất lượng và hạn dùng của vắc xin cũng được Trung tâm thực hiện định kỳ, đồng thời có kế hoạch dự trù hợp lý để tránh tình trạng khan hiếm hoặc quá hạn, giúp người dân yên tâm khi đến tiêm phòng. Trong những thời điểm có nguy cơ dịch bệnh tăng cao, Trung tâm cũng chủ động tăng cường cán bộ, mở rộng thời gian làm việc tại phòng tiêm chủng để đáp ứng kịp thời nhu cầu của người dân đến khám và điều trị dự phòng.

Việc tiêm phòng dại sau phơi nhiễm luôn được thực hiện theo đúng phác đồ do Bộ Y tế ban hành, gồm 5 mũi tiêm được tiêm vào các ngày 0, 3, 7, 14 và 28 kể từ ngày bị súc vật nghi dại cắn hoặc gây tổn thương. Với những trường hợp có nguy cơ cao như bị cắn ở vùng đầu, mặt, cổ, hoặc bị cắn sâu, nhiều vết, bác sĩ sẽ chỉ định tiêm bổ sung huyết thanh kháng dại để trung hòa vi-rút ngay tại vị trí vết thương, giúp nâng cao hiệu quả bảo vệ.

Ngoài ra, đội ngũ cán bộ tại phòng tiêm chủng luôn thực hiện theo dõi sát sao từng trường hợp bệnh nhân, từ bước tư vấn ban đầu, hướng dẫn chăm sóc vết thương đến giám sát lịch tiêm và nhắc nhở người dân tiêm đầy đủ, đúng hẹn các mũi còn lại. Trung tâm còn áp dụng phần mềm quản lý tiêm chủng để đảm bảo người dân không bỏ sót bất kỳ mũi tiêm nào, từ đó nâng cao hiệu quả phòng bệnh và tránh các biến chứng đáng tiếc có thể xảy ra nếu phơi nhiễm không được xử lý đúng cách và kịp thời.

Cán bộ y tế thăm khám và tư vấn kĩ về tiêm phòng dại tại TTYT Cẩm Phả

TĂNG CƯỜNG TRUYỀN THÔNG – LAN TỎA NHẬN THỨC TRONG CỘNG ĐỒNG

Xác định truyền thông đóng vai trò then chốt, là “chìa khóa” quan trọng trong công tác phòng, chống bệnh dại, Trung tâm Y tế thành phố Cẩm Phả đã chủ động triển khai đồng bộ nhiều hình thức tuyên truyền, giáo dục sức khỏe, phù hợp với từng nhóm đối tượng trong cộng đồng. Truyền thông không chỉ dừng lại ở việc cung cấp thông tin, mà còn là cầu nối giữa ngành y tế với người dân, giúp thay đổi hành vi và nâng cao ý thức phòng bệnh một cách bền vững.

Một trong những hoạt động hiệu quả được Trung tâm duy trì thường xuyên là truyền thông trực tiếp cho người dân khi đến khám và tiêm phòng tại các cơ sở y tế. Các cán bộ y tế không chỉ tư vấn về cách xử trí khi bị chó, mèo cắn mà còn hướng dẫn chi tiết về quy trình tiêm phòng, thời gian theo dõi sau phơi nhiễm và đặc biệt là cách phòng tránh bệnh dại ngay từ cộng đồng – thông qua việc quản lý vật nuôi, không thả rông chó mèo, tiêm phòng định kỳ cho đàn chó, mèo trong gia đình. Ngoài ra, hệ thống loa truyền thanh tại các xã, phường cũng được tận dụng triệt để, phát đi các bản tin cảnh báo, nhắc nhở người dân trong mùa cao điểm bệnh dại, nhất là ở những khu vực vùng ven đô thị hoặc nông thôn, nơi nguy cơ lây truyền bệnh vẫn còn cao.

Song song đó, Trung tâm Y tế Cẩm Phả cũng tích cực ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác truyền thông bằng cách đăng tải thường xuyên các bài viết, cảnh báo, khuyến cáo chuyên môn và các thông tin cần thiết về phòng chống bệnh dại trên Cổng thông tin điện tử của Trung tâm, cũng như trên các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Zalo… để mở rộng độ phủ và tiếp cận nhanh chóng đến nhiều tầng lớp nhân dân, đặc biệt là giới trẻ và người lao động. Hoạt động truyền thông trực quan như cấp phát tờ rơi, treo áp phích, pano tại các điểm công cộng như trạm y tế, trường học, chợ dân sinh… cũng được đẩy mạnh, nhằm nhấn mạnh thông điệp phòng bệnh chủ động, nâng cao cảnh giác trong cộng đồng.

Một điểm sáng trong công tác phối hợp liên ngành là việc Trung tâm Y tế phối hợp chặt chẽ với ngành thú y thành phố trong việc tuyên truyền vận động người dân đưa chó mèo đi tiêm phòng định kỳ, đồng thời tổ chức các đợt tiêm phòng dại tập trung cho vật nuôi tại các khu dân cư. Qua đó không chỉ kiểm soát nguồn lây từ động vật, mà còn từng bước xây dựng thói quen chủ động phòng bệnh cho cả vật nuôi và con người.

Những nỗ lực truyền thông đa kênh, đa chiều này đã góp phần đáng kể vào việc nâng cao nhận thức và trách nhiệm của người dân trong công tác phòng, chống bệnh dại. Nhiều hộ gia đình đã chủ động đưa vật nuôi đi tiêm phòng, người dân khi bị cắn đã biết xử trí đúng cách và nhanh chóng đến cơ sở y tế. Đây là tiền đề quan trọng để từng bước kiểm soát, giảm thiểu nguy cơ lây lan bệnh dại trong cộng đồng, bảo vệ sức khỏe và tính mạng cho người dân một cách bền vững và lâu dài.

KHUYẾN CÁO

Để chủ động phòng, chống bệnh dại, một căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có tỷ lệ tử vong gần như tuyệt đối nếu không được xử lý kịp thời, mỗi người dân cần nâng cao ý thức và thực hiện nghiêm túc các biện pháp phòng bệnh ngay từ gia đình và cộng đồng. Trước hết, việc tiêm phòng vắc xin đầy đủ cho chó, mèo nuôi là yêu cầu bắt buộc, không chỉ để bảo vệ vật nuôi mà còn là trách nhiệm đối với an toàn sức khỏe của chính bản thân và những người xung quanh. Vắc xin phòng dại cho vật nuôi cần được tiêm định kỳ hàng năm, và phải được thực hiện tại các cơ sở thú y có uy tín để đảm bảo chất lượng và hiệu lực bảo vệ.

Bên cạnh đó, người dân tuyệt đối không thả rông chó, mèo ra đường, đặc biệt là các loài chó hung dữ hoặc chưa được tiêm phòng. Việc thả rông vật nuôi không những gây mất an toàn cho cộng đồng mà còn là nguyên nhân dẫn đến nhiều vụ cắn người bất ngờ, khó kiểm soát. Khi đưa chó ra ngoài, cần đeo rọ mõm và có người dắt giữ để tránh các tình huống nguy hiểm. Đồng thời, người dân cũng cần tránh tiếp xúc hoặc trêu chọc các động vật lạ, chó mèo hoang, hoặc vật nuôi có dấu hiệu bất thường về hành vi như hung dữ, sủa vô cớ, sợ nước… vì đó có thể là biểu hiện của bệnh dại ở giai đoạn đầu.

Trong trường hợp không may bị chó, mèo cắn hoặc liếm vào vùng da bị trầy xước, người dân cần hết sức bình tĩnh và xử lý vết thương đúng cách: ngay lập tức rửa kỹ vùng bị tổn thương dưới vòi nước sạch đang chảy liên tục với xà phòng trong ít nhất 15 phút để loại bỏ vi-rút. Sau đó, sát trùng bằng dung dịch sát khuẩn như cồn 70 độ hoặc povidine, không được băng kín vết thương. Quan trọng nhất là phải đến cơ sở y tế gần nhất càng sớm càng tốt để được bác sĩ tư vấn, đánh giá nguy cơ và chỉ định tiêm phòng dự phòng bằng vắc xin và/hoặc huyết thanh kháng dại nếu cần thiết.

Việc tiêm vắc xin dự phòng sau phơi nhiễm cần tuân thủ đúng phác đồ, đủ liều, đúng thời gian theo hướng dẫn của nhân viên y tế (các mũi tiêm vào các ngày 0, 3, 7, 14 và 28). Đây là biện pháp duy nhất đã được y học chứng minh có thể ngăn chặn bệnh dại tiến triển sau khi phơi nhiễm. Tuyệt đối không tự ý bỏ mũi hoặc dừng giữa chừng vì điều đó sẽ làm mất hiệu lực bảo vệ, có thể dẫn đến hậu quả đáng tiếc.

Chủ động phòng bệnh dại không chỉ là việc làm vì sức khỏe cá nhân mà còn là hành động góp phần xây dựng một cộng đồng an toàn, văn minh. Mỗi người dân hãy nâng cao cảnh giác, bảo vệ bản thân và chung tay cùng ngành y tế đẩy lùi căn bệnh nguy hiểm này.

THÔNG TIN VỀ ĐIỂM TIÊM PHÒNG BỆNH DẠI

Hiện tại đã có 12/13 Trung tâm Y tế trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh triển khai tiêm vắc xin phòng bệnh dại (trừ TTYT Uông Bí).

Hoặc tiêm phòng tại phòng tiêm Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh:

  – Địa chỉ: Tầng 1, Tòa nhà CDC Quảng Ninh, phố Hải Phúc, P. Hạ Long, T.Quảng Ninh.

  – Hotline: 0326.546.168 – 02033.616.818

  – Thời gian làm việc: Sáng: 7:30 – 11:30; Chiều: 1:30 – 4:30 các ngày trong tuần.

Hoàng Yến – Phương Anh (CDC)