Trong bối cảnh dịch bệnh truyền nhiễm mới nổi và tái nổi liên tục xuất hiện tại nhiều quốc gia, nguy cơ bệnh Chikungunya xâm nhập vào Việt Nam không thể xem nhẹ. Là một địa phương có cửa khẩu quốc tế, có cảng biển, sân bay và lượng khách du lịch lớn, tỉnh Quảng Ninh đang được coi là “điểm nóng tiềm ẩn” nếu bệnh dịch này xuất hiện. Chính vì vậy, ngành Y tế tỉnh đã sớm xác định công tác giám sát véc tơ truyền bệnh là tuyến phòng thủ trọng yếu và Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh (CDC Quảng Ninh) là một trong những đơn vị giữ vai trò nòng cốt.

Bệnh Chikungunya – mối nguy mới nổi ở khu vực nhiệt đới

Chikungunya được phát hiện lần đầu tại châu Phi và nhanh chóng lan sang nhiều quốc gia vùng nhiệt đới, trong đó có Đông Nam Á. Bệnh thường gây ra những đợt bùng phát lớn, ảnh hưởng đến hàng chục nghìn người.

Triệu chứng đặc trưng của bệnh là sốt cao khởi phát đột ngột (thường trên 38,5 độ C), kèm đau khớp dữ dội, viêm khớp, cứng khớp. Ngoài ra, người bệnh có thể gặp phải mệt mỏi, nhức đầu, phát ban. Trong đó, đau khớp được coi là dấu hiệu phân biệt quan trọng, có thể kéo dài nhiều ngày, thậm chí hàng tuần, gây ảnh hưởng nặng nề đến khả năng vận động và sinh hoạt hằng ngày.

Điểm đáng lo ngại là biểu hiện của bệnh dễ nhầm lẫn với sốt xuất huyết Dengue, dẫn tới nguy cơ bỏ sót trong chẩn đoán, khiến dịch bệnh có thể lan truyền âm thầm trong cộng đồng.

Các chuyên gia dịch tễ học cảnh báo: Với điều kiện khí hậu nóng ẩm, mật độ dân cư cao, nhiều khu vực đô thị hóa nhanh và lượng khách quốc tế lớn, Việt Nam nói chung và Quảng Ninh nói riêng hội tụ đủ điều kiện để bệnh xâm nhập và bùng phát nếu không được giám sát chặt chẽ.

CDC Quảng Ninh: Chủ động từ sớm, hành động từ xa

Nhận thức rõ nguy cơ, ngay sau khi Sở Y tế ban hành công văn số 3644/SYT-NVY ngày 11/8/2025 về việc khẩn trương triển khai biện pháp phòng, chống bệnh Chikungunya, CDC Quảng Ninh đã ban hành công văn số 1579/TTKSBT-KSTCT ngày 15/8/2025, chỉ đạo các đơn vị y tế dự phòng địa phương vào cuộc.

Điểm nhấn trong chỉ đạo là tinh thần “chủ động – giám sát từ xa – ứng phó từ sớm”. Không chờ đợi đến khi có ca bệnh, CDC đã coi giám sát, kiểm soát véc tơ truyền bệnh là nhiệm vụ then chốt, giúp nhận diện sớm nguy cơ dịch bệnh.

Các hoạt động được triển khai đồng bộ bao gồm:

– Giám sát muỗi trưởng thành, lăng quăng bọ gậy để đánh giá mật độ và khả năng lây truyền bệnh.

Giám sát véc tơ muỗi truyền bệnh

– Đánh giá môi trường nguy cơ: rà soát các khu vực có điều kiện thuận lợi cho muỗi sinh sản như nước đọng trong chai lọ, phế thải, chum vại không đậy nắp.

– Phối hợp mạnh mẽ: duy trì giám sát thường xuyên với Trung tâm Kiểm dịch Y tế Quốc tế tại các cửa khẩu, cảng biển, sân bay, đặc biệt là khu vực Móng Cái, Vân Đồn – những “cửa ngõ” ra vào của tỉnh.

– Can thiệp kịp thời tại chỗ: khi phát hiện các điểm có chỉ số véc tơ cao vượt ngưỡng, CDC phối hợp ngay với y tế cơ sở triển khai phun hóa chất, diệt bọ gậy, kết hợp truyền thông trực tiếp cho người dân.

Can thiệp kịp thời tại chỗ

Góc nhìn từ đơn vị chuyên môn

Chia sẻ về công tác phòng chống Chikungunya, Thạc sĩ Nguyễn Thị Bích Hường – Trưởng khoa Ký sinh trùng – Côn trùng, CDC Quảng Ninh cho biết:

“Giám sát véc tơ truyền bệnh chính là tuyến phòng thủ quan trọng trong công tác phòng dịch. Thay vì đợi có ca bệnh rồi mới ứng phó, chúng tôi coi việc theo dõi mật độ muỗi, sự hiện diện của lăng quăng, bọ gậy là cách nhận diện sớm nguy cơ. Dữ liệu thu thập tại thực địa không chỉ giúp cảnh báo sớm, mà còn là cơ sở khoa học để đưa ra các quyết định về phun diệt, vệ sinh môi trường và định hướng truyền thông. Nhờ vậy, chúng ta có thể chủ động phòng dịch từ xa, giảm thiểu tối đa nguy cơ dịch bùng phát trong cộng đồng.”

Thạc sĩ Hường nhấn mạnh thêm: “Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, sự di chuyển, giao lưu quốc tế ngày càng lớn, nguy cơ dịch bệnh mới xâm nhập là hiện hữu. Chính vì thế, công tác giám sát véc tơ không chỉ phục vụ riêng cho Chikungunya mà còn góp phần quan trọng trong kiểm soát sốt xuất huyết Dengue và các bệnh truyền qua muỗi khác.”

Từ dữ liệu giám sát đến hành động chủ động

Một trong những thành quả lớn nhất của hoạt động giám sát véc tơ là hệ thống dữ liệu cập nhật liên tục về nguy cơ dịch bệnh. Thông qua các chỉ số giám sát, CDC Quảng Ninh có thể dự báo sớm nguy cơ bùng phát dịch, đưa ra cảnh báo đến các địa phương. Dữ liệu cũng giúp xác định thời điểm và khu vực cần can thiệp, tránh tình trạng phun hóa chất ồ ạt, lãng phí nguồn lực. Sau mỗi chiến dịch vệ sinh môi trường, phun hóa chất, các chỉ số giám sát được đo lại để đánh giá hiệu quả thực tế, từ đó tối ưu hóa các biện pháp phòng chống. Nhờ vậy, công tác phòng chống dịch bệnh tại Quảng Ninh ngày càng đi vào chiều sâu, khoa học và chủ động hơn.

Gắn kết chặt chẽ với cộng đồng

CDC Quảng Ninh xác định: y tế dự phòng không thể thành công nếu thiếu sự đồng hành của người dân. Bởi lẽ, các nghiên cứu cho thấy, hầu hết ổ bọ gậy tồn tại ngay trong khuôn viên hộ gia đình. Vì vậy, việc tuyên truyền, hướng dẫn và kêu gọi sự tham gia của người dân là yếu tố quyết định. Các chiến dịch vệ sinh môi trường, diệt muỗi, diệt lăng quăng được phát động thường xuyên, với sự tham gia của chính quyền địa phương, đoàn thể và cộng đồng dân cư, tạo thành phong trào đồng bộ, bền vững.

Để phòng chống Chikungunya mỗi hộ gia đình, mỗi người dân cần đậy kín các dụng cụ chứa nước. Thay rửa bình hoa, bể cảnh ít nhất 1 lần/tuần. Thu gom, loại bỏ phế thải có khả năng đọng nước. Ngủ màn, mặc quần áo dài để phòng muỗi đốt. Khi có biểu hiện sốt cao, đau khớp bất thường, cần đến ngay cơ sở y tế để được khám, xét nghiệm kịp thời.

Quảng Ninh – “chốt chặn” phòng dịch tuyến đầu phía Bắc

Với vị trí đặc biệt, Quảng Ninh không chỉ phòng dịch cho riêng mình mà còn đóng vai trò như một “lá chắn” cho cả khu vực phía Bắc. Sự chủ động của CDC Quảng Ninh trong giám sát véc tơ cũng như triển khai đồng bộ các biện pháp phòng chống khác không chỉ bảo vệ sức khỏe nhân dân trong tỉnh mà còn góp phần bảo đảm an toàn y tế cộng đồng cho vùng dân cư rộng lớn hơn.

Trong dài hạn, CDC Quảng Ninh đang từng bước xây dựng chiến lược phòng dịch bền vững, kết hợp giữa giám sát khoa học – can thiệp kỹ thuật – sự tham gia của cộng đồng. Điều này không chỉ giúp ứng phó hiệu quả với bệnh Chikungunya, mà còn tạo nền tảng vững chắc để đối phó với nhiều dịch bệnh nguy hiểm khác trong tương lai.

Có thể khẳng định, Quảng Ninh đã và đang lựa chọn con đường chủ động: Giám sát từ xa, dự phòng từ sớm, hành động kịp thời. Với sự vào cuộc quyết liệt của các cấp, các ngành, đặc biệt là ngành Y tế, trong đó có CDC Quảng Ninh cùng với sự đồng lòng của cộng đồng, tỉnh đang dựng lên một “lá chắn dịch bệnh” vững chắc, bảo vệ sức khỏe nhân dân, giữ vững an toàn y tế trong kỷ nguyên dịch bệnh nhiều biến động.

Ngọc Phượng, Mạnh Hùng – CDC QN