Corticoid là nhóm các thuốc chống viêm được bác sĩ chỉ định điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Tuy nhiên, nhóm thuốc này có thể làm ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Vì thế, để tránh các tác dụng phụ, cha mẹ nên cho trẻ sử dụng theo đúng chỉ dẫn, không nên tự ý cho trẻ dùng một cách bừa bãi.
Corticoid (hay glucocorticoid) là nhóm các thuốc chống viêm được sử dụng trong nhiều chỉ định khác nhau với các hoạt chất như prednisolone, methylprednisolone, triamcinolone, beclomethasone, betamethasone, dexamethasone, budesonide…

Corticoid là một loại thuốc kháng viêm có tên đầy đủ là glucocorticoi
Corticoid được sử dụng trong trường hợp nào?
Corticoid (tên đầy đủ là glucocorticoid) là một loại thuốc kháng viêm được chỉ định trong nhiều bệnh lý khác nhau. Corticoid dùng trong điều trị có tác dụng tương tự như hormone được sản xuất bởi tuyến thượng thận (hai tuyến nhỏ nằm phía trên thận).
Trên thị trường, thuốc chứa corticoid được sản xuất dưới nhiều dạng dùng khác nhau: Dạng viên (corticoid dùng đường uống): Mekocetin, betamethason, prednisolon…; dạng tiêm trực tiếp vào trong mạch máu, trong khớp, cơ; dạng hít qua miệng; dạng xịt mũi; dạng dung dịch dùng với máy khí dung; dạng kem, gel, thuốc mỡ…. dùng tại chỗ (bôi ngoài da, nhỏ mắt, mũi, tai…).
Corticoid được sử dụng điều trị cho trẻ trong nhiều bệnh lý khác nhau: Các bệnh tự miễn (bệnh Crohn, lupus ban đỏ…); hen phế quản; thay thế hormone tuyến thượng thận khi cơ thể không tự sản xuất đủ các hormone này. Corticoid còn được dùng trong các phản ứng dị ứng nặng (dùng trong thời gian ngắn để làm giảm các phản ứng dị ứng nặng) và một số bệnh lý ngoài da: Eczema, vảy nến, viêm da cơ địa, phát ban, kích ứng nhẹ do côn trùng đốt.
Trong một số bệnh lý hô hấp cấp tính ở trẻ có mức độ nghiêm trọng như: Hen phế quản, viêm thanh quản cấp, viêm mũi dị ứng nặng… có thể dùng corticoid nhưng phải dưới sự hướng dẫn chi tiết của bác sĩ chuyên khoa.
Lưu ý, không có chỉ định dùng corticoid trong những bệnh lý viêm hô hấp khác phổ biến ở trẻ như: Cảm thông thường, viêm mũi họng, viêm amidan, viêm phế quản, viêm phổi, viêm tiểu phế quản… vì không thấy rõ sự vượt trội giữa lợi ích và nguy cơ mang lại.
Cảnh báo lạm dụng corticoid ở trẻ
Hiện nay, có nhiều bậc phụ huynh lầm tưởng corticoid có tính chống viêm rất mạnh, làm đáp ứng viêm của cơ thể sẽ giảm, cùng nhiều cơ chế lý hóa phức tạp khác. Khi trẻ bị sốt cao, cơ thể đang gồng mình sinh miễn dịch để chống lại bệnh tật, việc uống corticoid vào thời điểm này đáp ứng miễn dịch sẽ giảm xuống, giúp trẻ hạ sốt… Điều này khiến nhiều phụ huynh lầm tưởng rằng “trẻ nhanh khỏi”. Tuy nhiên, thực tế không phải vậy.
Có vài nghiên cứu về sử dụng 1 liều duy nhất dexamethason với mục đích giảm đau họng (không phải để rút ngắn thời gian khỏi bệnh) trong viêm họng cấp ở trẻ em thì người ta hầu như không thấy tác dụng phụ gì đáng kể. Thế nhưng, nhiều người lại chuộng dùng loại thuốc này, mỗi đợt 5 -7 ngày. Điều này khiến gánh nặng về lạm dụng thuốc đè lên vai những đứa trẻ…
Nhiều bậc cha mẹ cho rằng việc dùng thuốc này có tác dụng hạ sốt, giảm viêm họng nên khi trẻ sốt, viêm họng là tự ý mua thuốc về cho uống. Hậu quả là nhiều trẻ bị tác dụng phụ nghiêm trọng của thuốc vì thói quen này. Nhiều trẻ bị “ốm vặt” cũng vì nguyên nhân thường xuyên sử dụng thuốc corticoid để chữa bệnh.
Theo bác sĩ BSCKII. Phạm Ngọc Mười – Trưởng khoa các bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Sản Nhi Quảng Ninh cho biết: “Theo chỉ định, nếu sử dụng corticoid với liều thấp, ngắn ngày dưới 7 ngày và lâu lâu mới dùng một đợt thì hầu như sẽ không có tác dụng phụ gì đáng kể. Tuy nhiên, nếu dùng thường xuyên và kéo dài có thể dẫn đến một số tác dụng phụ nghiêm trọng, gồm: Tăng nguy cơ nhiễm trùng, tăng huyết áp, tăng đường huyết, tăng nguy cơ loét dạ dày tá tràng, đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp, glocom, chậm lành vết thương, da teo mỏng, dễ bị bầm tím, chậm lớn, Hội chứng Cushing có hiện tượng mặt tròn như mặt trăng, lắng đọng mỡ ở vùng cổ, lưng trong khi chân tay teo nhỏ. Đặc biệt, nếu dùng corticoid trong thời gian dài sẽ có nguy cơ teo tuyến thượng thận do tuyến này quen với tình trạng có thuốc trong cơ thể sẽ ngừng hoạt động, không còn duy trì chức năng bài tiết hormone bình thường nữa. Do vậy, nếu trẻ buộc phải dùng corticoid trong thời gian dài, nên đưa trẻ tái khám và thực hiện các xét nghiệm định kỳ theo chỉ định của bác sĩ để phát hiện sớm các tác dụng phụ.“

Trẻ suy tuyến thượng thận do corticoid có biểu hiện bộ mặt cushing
Việc sử dụng các chế phẩm corticoid liều cao, kéo dài không theo chỉ dẫn của bác sĩ có thể gây ra những tác dụng phụ trên nhiều hệ cơ quan khác nhau:
– Toàn thân: Phù, tăng huyết áp.
– Chuyển hóa: Đái tháo đường, rối loạn mỡ máu.
– Da: Tăng nguy cơ nhiễm trùng da, mỏng da, rạn da, dễ bầm tím, mụn trứng cá.
– Mỡ: Rối loạn phân bố mỡ gây nên kiểu hình Cushing: Mặt tròn như mặt trăng, béo trung tâm, bướu lưng trâu, chi teo.
– Cơ, xương: Teo cơ, loãng xương, chậm phát triển ở trẻ em.
– Tiêu hóa: Viêm loét dạ dày – tá tràng.
– Miễn dịch: Suy giảm miễn dịch nên dễ nhiễm trùng cơ hội, giảm hiệu quả và tăng nguy cơ của vaccine.
– Thần kinh: Thèm ăn, rối loạn cảm xúc, trầm cảm.
– Mắt: Đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp.
– Thượng thận: Khi dừng đột ngột có thể gây ra tình trạng Suy thượng thận cấp là 1 tình trạng cấp cứu có khả năng tử vong nếu không được xử trí kịp thời.

Trẻ nhiễm corticoid xuất hiện hiện tượng rậm lông, tóc mọc thấp bất thường, lan ra vùng trán
Làm thế nào để phòng ngừa và hạn chế ảnh hưởng xấu của corticoid tới sức khỏe của trẻ
Không nên tự ý sử dụng thuốc cho trẻ em nếu không có sự thăm khám và tư vấn của bác sĩ. Bạn chỉ nên sử dụng các thuốc corticoid cho trẻ khi được bác sĩ kê đơn, không nên tự ý mua thêm đơn khi chưa được bác sĩ đánh giá lại hay chưa trao đổi với bác sĩ điều trị. Bạn cần cho trẻ dùng đúng liều như được kê đơn, không nên tự ý tăng hoặc giảm liều thuốc. Thông thường, bác sĩ sẽ lựa chọn loại corticoid phù hợp nhất với liều dùng thấp nhất có thể và dùng trong thời gian ngắn nhất có thể.
Trong trường hợp chưa nắm rõ tác dụng của các thuốc được kê đơn, bạn nên hỏi bác sĩ hoặc dược sĩ để có thể có đầy đủ thông tin trước khi sử dụng.
Trong trường hợp sử dụng corticoid bôi da ở trẻ nhỏ, bạn cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng của sản phẩm, lấy một lượng thuốc theo hướng dẫn và bôi lớp mỏng trên da. Tránh băng ép vùng da bôi thuốc và tránh bôi thuốc ngay sau khi tắm nước nóng.
Sử dụng corticoid kéo dài có thể cần thiết trong một số trường hợp bệnh lý mạn tính ở trẻ em. Bạn cần thực hiện đúng như bác sĩ kê đơn và tư vấn, không nên tự ý ngừng thuốc vì lo sợ tác dụng phụ của thuốc. Hãy trao đổi với bác sĩ tất cả những dấu hiệu bất thường trên trẻ để được bác sĩ tư vấn kỹ hơn hoặc xử trí kịp thời khi cần thiết.
Với trẻ em sử dụng corticoid lâu dài, chế độ dinh dưỡng hợp lý giàu protein, calci, vitamin D và hạn chế các chất béo bão hòa, hạn chế đường và đồ ngọt cùng với chế độ luyện tập thể lực vừa sức rất quan trọng.
Corticoid (thuốc chống viêm) có rất nhiều tác dụng điều trị trong nhiều bệnh lý khác nhau. Tuy nhiên, nếu không dùng theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa sẽ gặp những tác dụng phụ nguy hiểm có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, đặc biệt là ở trẻ nhỏ. Các bậc cha mẹ chớ lạm dụng corticoid mà khiến trẻ phải gánh chịu hậu quả.
Hoàng Yến – CDC Quảng Ninh