Hưởng ứng Ngày Thế giới phòng, chống đái tháo đường 14/11, ngành Y tế Quảng Ninh đang đẩy mạnh các hoạt động truyền thông, sàng lọc và hướng dẫn cộng đồng thực hành lối sống lành mạnh nhằm chủ động phòng ngừa căn bệnh mạn tính đang gia tăng nhanh. Bệnh đái tháo đường được coi là “kẻ giết người thầm lặng” với tỷ lệ mắc và biến chứng ngày càng cao, đòi hỏi mỗi người dân nâng cao nhận thức và hành động ngay từ hôm nay để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình.
Diễn biến đáng lo ngại của đái tháo đường tại Việt Nam
Theo số liệu từ Bộ Y tế, hiện tại tại Việt Nam tỷ lệ người mắc đái tháo đường đang gia tăng nhanh chóng. Cụ thể, Việt Nam có khoảng 7 triệu người mắc đái tháo đường, trong đó hơn 50% chưa được chẩn đoán. Điều này tạo ra một “tảng băng chìm” nguy hiểm của các biến chứng tiềm ẩn. Cũng theo thống kê, vào năm 2002 tỷ lệ mắc bệnh ở Việt Nam chỉ khoảng 2,7% dân số; đến năm 2012 đã tăng lên 5,4%; gần đây là khoảng 7,3% (tiền đái tháo đường chiếm khoảng 17,8%). Nguyên nhân không ngoài việc thay đổi quá trình sinh hoạt: tiêu thụ thực phẩm giàu năng lượng, lối sống ít vận động, tỷ lệ thừa cân, béo phì tăng lên rõ rệt.
Tại Quảng Ninh, thông tin từ Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Ninh (CDC Quảng Ninh) cho biết bệnh đái tháo đường đã được đưa vào danh mục các bệnh không lây nhiễm trọng tâm và các chương trình truyền thông sàng lọc đều được triển khai.
CDC Quảng Ninh tổ chức khám sàng lọc các bệnh không lây nhiễm (tim mạch, đái tháo đường…) cho người dân tại cộng đồng.
Vì sao đái tháo đường được gọi là “kẻ giết người thầm lặng”?
Bệnh đái tháo đường là một bệnh lý rối loạn chuyển hóa mạn tính: khi tuyến tụy không sản xuất đủ insulin hoặc cơ thể không sử dụng hiệu quả insulin thì đường huyết tăng kéo dài, dẫn tới tổn thương đa cơ quan như tim mạch, thận, mắt, thần kinh. Điều đáng lo là phần lớn người mắc bệnh không có triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn sớm, vì vậy thường được phát hiện khi đã có biến chứng. Theo số liệu, trong số người mắc đái tháo đường ở Việt Nam, có tới 55% đã xuất hiện biến chứng, trong đó 34% biến chứng về tim mạch, 39% về mắt và thần kinh, 24% về thận.
Biến chứng không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe người bệnh mà còn tăng gánh nặng cho gia đình và ngành y tế. Nghiên cứu cho thấy nếu phát hiện sớm và kiểm soát tốt đường huyết, huyết áp và các yếu tố nguy cơ khác có thể giảm tới 80% biến chứng.
Nhận diện sớm và hành động ngay từ bây giờ
Việc nhận diện sớm các dấu hiệu bất thường đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa và phát hiện kịp thời bệnh đái tháo đường. Khi được trang bị thông tin đúng đắn, mỗi người dân hoàn toàn có thể chủ động bảo vệ sức khỏe ngay từ giai đoạn đầu.
Những biểu hiện cảnh báo thường gặp gồm: khát và uống nhiều nước hơn bình thường, đi tiểu nhiều lần trong ngày (đặc biệt về đêm), ăn nhiều nhưng vẫn sụt cân, mệt mỏi kéo dài, mắt mờ, tê bì tay chân hoặc các vết thương lâu lành. Những ai xuất hiện một hoặc nhiều dấu hiệu trên, nhất là người có yếu tố nguy cơ như thừa cân, ít vận động, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu hoặc có người thân mắc đái tháo đường, cần đến cơ sở y tế để kiểm tra đường huyết. Hiện nay, tại Quảng Ninh, các cơ sở y tế triển khai dịch vụ tầm soát đái tháo đường, giúp người dân phát hiện bệnh sớm và điều chỉnh lối sống phù hợp.
Theo khuyến cáo của Bộ Y tế, mỗi người dân nên tiến hành xét nghiệm đường huyết định kỳ ít nhất một lần mỗi năm, đặc biệt là những người trên 40 tuổi hoặc có các yếu tố nguy cơ cao như thừa cân, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, hoặc có người thân mắc đái tháo đường. Việc kiểm tra định kỳ giúp phát hiện sớm bệnh, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời, giảm nguy cơ biến chứng.
Các chuyên gia y tế cũng nhấn mạnh rằng, khi đã được chẩn đoán đái tháo đường, người bệnh cần quản lý bệnh suốt đời. Người bệnh không nên tự ý ngưng thuốc hoặc tin vào các quảng cáo chưa được kiểm chứng, bởi điều này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe. Việc tuân thủ hướng dẫn điều trị và theo dõi thường xuyên là nền tảng quan trọng để kiểm soát đường huyết hiệu quả.
Giải pháp thiết thực phòng ngừa đái tháo đường
Mỗi cá nhân và gia đình có thể thực hiện những bước đơn giản sau để giảm nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường:
Chế độ ăn uống cân đối: Người dân nên hạn chế đường, nước ngọt, bánh kẹo và các thực phẩm chế biến sẵn. Việc sử dụng muối I‑ốt đúng khuyến cáo không chỉ giúp hệ chuyển hóa mà còn bảo vệ tuyến giáp. Đồng thời, nên tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, đậu – hạt và hạn chế mỡ động vật, đồ chiên rán.
Duy trì cân nặng và vòng eo hợp lý: Thừa cân, béo phì là yếu tố nguy cơ quan trọng đối với đái tháo đường type 2. Mỗi người nên duy trì chỉ số khối cơ thể (BMI) trong khoảng an toàn và giữ vòng eo ở mức được khuyến nghị, đồng thời kiểm soát cân nặng bằng chế độ ăn và tập luyện hợp lý.
Tăng cường vận động thường xuyên: Hoạt động thể chất ít nhất 150 phút mỗi tuần (như đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội) giúp cải thiện chuyển hóa glucose và giảm nguy cơ mắc bệnh. Ngoài ra, tránh ngồi lâu, mỗi 60 phút nên đứng dậy vận động nhẹ để duy trì sức khỏe tim mạch và chuyển hóa.
Khám sức khỏe định kỳ và tầm soát: Người dân nên tham gia các chương trình sàng lọc đái tháo đường do ngành Y tế Quảng Ninh và các cơ sở y tế triển khai. Đồng thời, cần kiểm soát và điều chỉnh các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, hút thuốc và uống rượu để giảm nguy cơ biến chứng.
Từ bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia: Thuốc lá và rượu bia không chỉ làm tăng nguy cơ biến chứng tim mạch, thận, thần kinh ở người đái tháo đường mà còn làm bệnh tiến triển nhanh hơn. Việc từ bỏ hoặc hạn chế tối đa các thói quen này là một trong những biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất.
Người dân hãy chủ động tham gia các hoạt động khám sàng lọc bệnh đái tháo đường do ngành Y tế tổ chức và cùng truyền thông trong mỗi gia đình và cộng đồng để cùng chung tay đẩy lùi “kẻ giết người thầm lặng”, kiểm soát tốt bệnh đái tháo đường, phòng ngừa tối đa các biến chứng nguy hiểm của bệnh.
Hải Ninh – CDC
