Tuổi càng cao, cơ thể con người càng có nhiều thay đổi, từ hệ tiêu hóa, tim mạch cho đến khả năng hấp thu chất dinh dưỡng. Làm thế nào để người cao tuổi có chế độ ăn uống hợp lý, giúp duy trì sức khỏe, phòng ngừa bệnh tật và tận hưởng cuộc sống trọn vẹn hơn? Phóng viên khoa Truyền thông Giáo dục sức khỏe – CDC Quảng Ninh đã có cuộc trao đổi với Bác sĩ CKI Phan Minh Hải – Trưởng khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Bãi Cháy về vấn đề này.

Bác sĩ CKI Phan Minh Hải – Trưởng khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Bãi Cháy chia sẻ về chế độ dinh dưỡng cho người cao tuổi

Theo Bác sĩ Phan Minh Hải, người cao tuổi thường trải qua những biến đổi rõ rệt về cấu trúc và chức năng của các cơ quan trong cơ thể. Quá trình chuyển hóa và hấp thu các chất dinh dưỡng bị giảm sút do nhiều yếu tố như: mất khối cơ, giảm khối lượng xương, giảm lượng nước trong cơ thể, cùng với đó là sự suy giảm của hệ tiêu hóa.“Các chức năng nhai, co bóp dạ dày, tiết dịch tiêu hóa hay nhu động ruột đều giảm, khiến người cao tuổi ăn ít hơn và hấp thu kém hơn”, bác sĩ Hải cho biết. Tình trạng này dễ dẫn đến thiếu dinh dưỡng, thiếu vi chất như sắt, kẽm, canxi, vitamin D… từ đó gây ra mệt mỏi, mất ngủ, giảm miễn dịch và nhiều bệnh lý khác.Bác sĩ Hải nhấn mạnh: “Dinh dưỡng hợp lý cho người cao tuổi cũng tuân theo những nguyên tắc chung của khoa học dinh dưỡng, đó là đa dạng – cân bằng – đủ lượng – phù hợp thể trạng”.Cụ thể, bữa ăn cần đảm bảo đầy đủ bốn nhóm chất: chất đạm, chất béo, tinh bột, vitamin và chất xơ. Các nhóm chất phải được cân bằng, không thiên lệch. Người cao tuổi nên ăn thành 4–5 bữa nhỏ trong ngày, chọn thực phẩm mềm, dễ tiêu, dễ hấp thu. Một lưu ý quan trọng là giảm muối và chất béo bão hòa. Hàm lượng muối nên dưới 5g mỗi ngày, hạn chế mỡ động vật, tăng dầu thực vật, ăn nhiều rau xanh và trái cây tươi. Đồng thời, nên duy trì uống ít nhất 1,5 lít nước/ngày, tùy theo tình trạng sức khỏe và chỉ nên giảm nước trong các bệnh lý đặc biệt như suy thận hoặc suy tim theo chỉ định bác sĩ.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ cải thiện tốt sức khỏe cho người cao tuổi

Hiện nay, nhiều người cao tuổi có xu hướng ăn kiêng quá mức hoặc thay thế bữa ăn chính bằng thực phẩm chức năng. Theo bác sĩ Hải, điều này tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho sức khỏe.“Trong khoa học dinh dưỡng, chúng ta không dùng khái niệm ăn kiêng, mà là ăn đúng – đúng nhu cầu của cơ thể, đúng nhóm chất và đúng lượng”, bác sĩ Hải chia sẻ. Việc cắt bỏ hoàn toàn một nhóm thực phẩm hoặc ăn uống theo truyền miệng, không có cơ sở khoa học, có thể dẫn đến mất cân bằng dinh dưỡng, suy nhược và bệnh lý mạn tính.Đối với thực phẩm chức năng, bác sĩ khuyến cáo nên hiểu đúng vai trò của chúng – chỉ là hỗ trợ chứ không thể thay thế hoàn toàn bữa ăn. Người cao tuổi cần thận trọng khi lựa chọn và nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng trước khi sử dụng.Người cao tuổi thường mắc các bệnh mạn tính như tiểu đường, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu hay gout. Vì vậy, việc xây dựng chế độ ăn phù hợp là rất quan trọng.Với bệnh nhân tiểu đường, bác sĩ Hải khuyến cáo hạn chế nhóm tinh bột, đặc biệt là tinh bột và đường tinh luyện. Lượng tinh bột cần thiết mỗi ngày phải được tính toán kỹ để kiểm soát đường huyết hiệu quả.Đối với người mắc bệnh tim mạch hoặc tăng huyết áp, cần giảm lượng muối và chất béo bão hòa, tránh đồ ăn chiên rán, nội tạng động vật, thay bằng cá, đậu phụ, dầu thực vật. Riêng người bị loãng xương, khẩu phần ăn cần tăng cường canxi và vitamin D, có thể bổ sung qua sữa, trứng, hải sản, rau xanh đậm và ánh nắng mặt trời. “Nguyên tắc chung là mỗi bệnh lý đều cần được điều chỉnh chế độ ăn cá thể hóa, phù hợp với tình trạng sức khỏe, tuổi tác và giới tính. Không nên tự ý kiêng khem quá mức mà cần có tư vấn từ chuyên gia”, bác sĩ Hải khẳng định. Bên cạnh việc ăn uống đúng cách, yếu tố tinh thần và vận động cũng có vai trò không kém phần quan trọng. Bác sĩ Phan Minh Hải dẫn lại lời danh y Hippocrates: “Hãy để thức ăn là thuốc và thuốc chính là thức ăn”, để nhấn mạnh tầm quan trọng của chế độ ăn khoa học. Người cao tuổi nên duy trì vận động nhẹ nhàng như đi bộ, tập dưỡng sinh, yoga hoặc đạp xe, kết hợp với tinh thần vui vẻ, giao tiếp xã hội thường xuyên để tăng cường sức khỏe toàn thân. Gia đình cần tạo môi trường yêu thương, động viên để ông bà, cha mẹ duy trì nếp sống lành mạnh, tránh trầm cảm hay cô đơn.

Những chia sẻ của Bác sĩ CKI Phan Minh Hải – Trưởng khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Bãi Cháy – là lời nhắc nhở thiết thực cho mỗi gia đình: chăm sóc dinh dưỡng cho người cao tuổi không chỉ là trách nhiệm mà còn là cách thể hiện tình yêu thương và sự quan tâm. Khi ăn uống hợp lý, vận động thường xuyên và giữ tinh thần lạc quan, người cao tuổi hoàn toàn có thể sống vui – sống khỏe – sống có ích, để mỗi ngày trôi qua đều là một ngày trọn vẹn và hạnh phúc.

Công Sơn CDC