Viêm não Nhật Bản là bệnh xuất hiện ở khắp các vùng miền của nước ta. Bệnh thường gia tăng trong những ngày hè nắng nóng. Hiện nay, tiêm chủng là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất.
Viêm não Nhật Bản là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virút viêm não Nhật Bản B gây ra. Đây là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm gây tổn thương ở não, có thể để lại di chứng về thần kinh và tử vong cao nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
Trong tự nhiên, lợn và chim là những ổ chứa vi rút Viêm não Nhật Bản. Muỗi là trung gian truyền bệnh hút máu động vật có chứa vi rút rồi truyền cho người khi đốt. Bệnh Viêm não Nhật Bản có thể xuất hiện rải rác quanh năm, nhưng thường gây dịch vào các tháng mùa hè đỉnh điểm là từ tháng 5 đến tháng 7, bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nếu chưa được tiêm vắc xin, đặc biệt gặp phổ biến ở trẻ dưới 15 tuổi.
Về triệu chứng chính của bệnh Viêm não Nhật Bản, Bác sĩ Nguyễn Văn Hùng – Khoa Kiểm soát các bệnh truyền nhiễm, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Ninh cho biết: “ Người mắc bệnh Viêm não Nhật Bản thường có biểu hiện sốt cao và kèm theo các triệu chứng liên quan đến tổn thương hệ thần kinh trung ương như: Sốt cao từ 38-39oC, nhức đầu, buồn nôn và nôn. Trẻ mắc bệnh có các dấu hiệu như: mất ngủ quấy khóc, vật vã mê sảng hoặc ly bì, co giật, da lúc đỏ lúc xám, vã mồ hôi, mạch nhanh. Bệnh dễ để lại di chứng về thần kinh và vận động”.
Thời gian ủ bệnh viêm não Nhật Bản khoảng từ 5 – 14 ngày, trung bình là 1 tuần. Trong thời gian này, người bệnh thường không có biểu hiện triệu chứng.
Thời kỳ khởi phát:
Thời kỳ này của bệnh tương ứng với lúc virus vượt qua hàng rào mạch máu – não và gây phù não, gây ra các biểu hiện hội chứng màng não.
Bệnh khởi phát rất đột ngột bằng sốt cao 39 – 40°C hoặc hơn. Bệnh nhân có thể đau đầu, đau bụng, buồn nôn và nôn.
Trong 1 – 2 ngày đầu của bệnh có thể xuất hiện cứng gáy, tăng trương lực cơ, rối loạn vận động nhãn cầu, lú lẫn hoặc mất ý thức, phản xạ gân xương tăng.
Ở một số trẻ nhỏ, có thể thấy đi lỏng, đau bụng, nôn giống như nhiễm khuẩn – nhiễm độc ăn uống.
Thời kỳ toàn phát:
Từ ngày thứ 3 – 4 đến ngày thứ 6 – 7 của bệnh: Virus xâm nhập vào nhu mô não gây phá hủy các tế bào thần kinh, triệu chứng nổi bật trong giai đoạn toàn phát là sự xuất hiện các dấu hiệu tổn thương não và tổn thương thần kinh khu trú.
Ngày thứ 3 – 4 của bệnh, các triệu chứng của thời kỳ khởi phát không giảm mà lại tăng lên. Bệnh nhân từ mê sảng kích thích, rối loạn ý thức, dần dần đi vào hôn mê sâu.
Các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật cũng tăng lên: Vã nhiều mồ hôi, da lúc đỏ, lúc tái, rối loạn nhịp thở và tăng tiết trong lòng khí phế quản, mạch thường nhanh, yếu, huyết áp tăng.
Bệnh nhân cuồng sảng, ảo giác, kích động, tăng trương lực cơ làm cho bệnh nhân nằm co quắp và có các cơn xoắn vặn, co giật cứng hoặc giật rung các cơ mặt và cơ chi. Một số bệnh nhân xuất hiện trạng thái định hình, giữ nguyên tư thế.
Triệu chứng khu trú: Liệt chân, tay; các dây thần kinh sọ não bị tổn thương, đặc biệt là các dây vận nhãn và dây thần kinh mặt (VII).
Bệnh nhân thường tử vong trong vòng 7 ngày đầu, những bệnh nhân vượt qua được thời kỳ này thì tiên lượng tốt hơn.
Thời kỳ lui bệnh
Biểu hiện chủ yếu là các biến chứng và di chứng.
Thông thường, bước sang tuần thứ 2, bệnh đỡ dần, nhiệt độ giảm và hết sốt nào khoảng ngày thứ 10 nếu không có bội nhiễm. Cùng với nhiệt độ giảm, hội chứng não – màng não, rối loạn thần kinh thực vật cũng mất dần. Trong khi hội chứng nhiễm trùng nhiễm độc và hội chứng não – màng não giảm dần thì các tổn thương thần kinh khu trú lại rõ hơn trước. Có thể biểu hiện di chứng tâm thần, dấu hiệu thần kinh khu trú như liệt tay chân, các dây thần kinh sọ.
Hiện nay, bệnh Viêm não Nhật Bản chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Việc điều trị vẫn là tập trung điều trị triệu chứng và chống bội nhiễm… Nếu phát hiện sớm và điều trị kịp thời, bệnh nhân có thể được điều trị khỏi. Tuy nhiên, bệnh Viêm não Nhật Bản có tỷ lệ tử vong rất cao hoặc để lại di chứng nặng nề về thần kinh, vận động nên người dân cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng bệnh theo khuyên cáo của Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế:
Thực hiện tốt vệ sinh môi trường, nhà ở sạch sẽ, vệ sinh chuồng trại chăn nuôi để hạn chế nơi trú đậu của muỗi, dời chuồng gia súc xa nhà, loại bỏ các ổ bọ gậy.
Khi ngủ cần mắc màn, thường xuyên sử dụng các biện pháp xua, diệt muỗi; không để trẻ em chơi gần chuồng gia súc.
Thực hiện tốt vệ sinh cá nhân, thường xuyên rửa tay với xà phòng, đảm bảo an toàn thực phẩm, ăn chín, uống chín.
Thực hiện tốt việc cách ly cũng như hạn chế tiếp xúc với người bệnh và đeo khẩu trang khi chăm sóc người bệnh.
Bệnh viêm não Nhật Bản đã có vắc xin phòng bệnh, thực hiện tiêm vắc xin viêm não Nhật Bản đầy đủ và đúng lịch là biện pháp phòng bệnh quan trọng và hiệu quả nhất. Tuy nhiên, nếu chỉ tiêm 1 mũi vắc xin thì không có hiệu lực bảo vệ, nếu tiêm đủ 2 mũi vắc xin hiệu lực bảo vệ đạt trên 80%, tiêm đủ 3 mũi vắc xin hiệu lực bảo vệ đạt 90 – 95% trong khoảng 3 năm, do đó trẻ em cần tiêm chủng với 3 liều cơ bản sau:
Mũi 1: lúc trẻ được 1 tuổi;
Mũi 2: sau mũi 1 từ 1 đến 2 tuần;
Mũi 3: cách mũi 2 là 1 năm.
Sau đó, cứ 3 năm tiêm nhắc lại một lần cho đến khi trẻ qua 15 tuổi và khi có dịch khuyến cáo nên tiêm bổ sung thêm 1 mũi để tăng cường miễn dịch.
Hải Ninh – CDC
