Tháng 10 năm 2025, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thông báo tại Lào ghi nhận 01 trường hợp liệt mềm cấp và 02 trẻ khỏe mạnh tiếp xúc có kết quả dương tính với vi rút bại liệt týp 1 biến đổi gen có nguồn gốc từ vắc xin (VDPV1). Kết quả phân tích cho thấy vi rút đã âm thầm lưu hành và lây truyền trong cộng đồng trong thời gian dài trước khi được phát hiện, làm gia tăng nguy cơ bùng phát dịch nếu không có các biện pháp phòng, chống kịp thời và hiệu quả. Việt Nam có đường biên giới và hoạt động giao lưu, đi lại, lao động, học tập và khám chữa bệnh xuyên biên giới thường xuyên với Lào. Do đó, nước ta được đánh giá là có nguy cơ cao trước khả năng vi rút bại liệt xâm nhập và lây lan trở lại nếu tỷ lệ tiêm chủng phòng bệnh không được duy trì đầy đủ, đồng đều trong cộng đồng.
Trong bối cảnh này, việc đưa trẻ đi tiêm chủng, uống vắc xin phòng bại liệt đầy đủ, đúng lịch theo khuyến cáo của ngành y tế là biện pháp quan trọng và hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe trẻ em, đồng thời giữ vững thành quả thanh toán bệnh bại liệt mà Việt Nam đã đạt được.
Vì sao trẻ đã tiêm đủ vắc xin 6 trong 1 vẫn cần uống đủ 3 liều OPV?
Hiện nay, nhiều cha mẹ cho rằng trẻ đã tiêm đầy đủ vắc xin dịch vụ 6 trong 1 thì không cần tiếp tục uống vắc xin bại liệt trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng. Tuy nhiên, đây là một nhận thức chưa đầy đủ và cần được làm rõ để tránh bỏ sót các liều vắc xin quan trọng.
Vắc xin 6 trong 1 có chứa thành phần vắc xin bại liệt bất hoạt (IPV), được đưa vào cơ thể bằng đường tiêm. Loại vắc xin này giúp tạo miễn dịch trong cơ thể (miễn dịch đường máu), từ đó bảo vệ trẻ không bị liệt khi không may nhiễm vi rút bại liệt. Tuy nhiên, IPV hầu như không tạo được miễn dịch tại đường ruột – nơi vi rút bại liệt xâm nhập, nhân lên và phát tán chủ yếu ra môi trường.
Trong khi đó, vắc xin bại liệt uống (OPV) được sử dụng trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng lại có vai trò đặc biệt quan trọng. OPV giúp tạo miễn dịch ngay tại ruột, ngăn chặn sự nhân lên và đào thải vi rút ra ngoài môi trường, từ đó cắt đứt đường lây truyền trong cộng đồng. Khi nhiều trẻ cùng được uống OPV đầy đủ, miễn dịch cộng đồng sẽ được hình thành, góp phần bảo vệ cả những trẻ chưa có hoặc chưa đủ miễn dịch.
IPV và OPV không thay thế cho nhau mà có vai trò bổ sung lẫn nhau. Việc kết hợp cả tiêm IPV và uống đủ 3 liều OPV giúp trẻ được bảo vệ toàn diện, đồng thời duy trì “hàng rào” miễn dịch vững chắc trong cộng đồng.
Triển khai uống vắc xin bại liệt OPV cho trẻ tại Trạm Y tế địa phương
Những trẻ nào cần được rà soát, uống đủ vắc xin OPV?
Để chủ động phòng, chống nguy cơ dịch bại liệt xâm nhập và lây lan, ngành y tế đang tăng cường rà soát và tổ chức uống đủ vắc xin bại liệt uống (OPV) cho trẻ thuộc đối tượng tiêm chủng năm 2024 và năm 2025, đặc biệt là các trẻ chưa uống đủ 3 liều OPV theo quy định hoặc đã tiêm vắc xin dịch vụ nhưng chưa được uống OPV trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng.
Lịch uống OPV cụ thể, bao gồm thời gian và địa điểm tổ chức, được triển khai tại các Trạm Y tế xã, phường, đặc khu nơi trẻ cư trú. Cha mẹ, người chăm sóc trẻ cần chủ động liên hệ với Trạm Y tế địa phương để được kiểm tra tiền sử tiêm chủng và được hướng dẫn lịch uống phù hợp, bảo đảm trẻ được bảo vệ đầy đủ trước nguy cơ bệnh bại liệt.
Ảnh: Quỳnh Trang (CDC)
Vì sức khỏe của trẻ, vì an toàn của cộng đồng
Bệnh bại liệt hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa bằng vắc xin nếu trẻ được tiêm chủng và uống vắc xin đầy đủ, đúng lịch. Mỗi gia đình cần nâng cao ý thức, không chủ quan, không bỏ sót bất kỳ liều vắc xin nào, kể cả khi trẻ đã được tiêm vắc xin dịch vụ.
Việc đưa trẻ đi tiêm và uống vắc xin phòng bại liệt đầy đủ không chỉ là trách nhiệm của mỗi gia đình đối với con em mình, mà còn là hành động thiết thực góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng, chung tay cùng ngành y tế ngăn chặn nguy cơ bệnh bại liệt quay trở lại tại Việt Nam.
Bs. Phương Anh (CDC)
