Hiện nay, tình trạng gia tăng các bệnh không lây nhiễm (BKLN) như tim mạch, ung thư, đái tháo đường và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng trên cả nước, trong đó có tỉnh Quảng Ninh. Đáng lo ngại hơn, xu hướng trẻ hóa của các bệnh lý này đang xuất hiện ngày càng rõ rệt, khiến nhiều người ở độ tuổi lao động – thậm chí dưới 40 tuổi – phải đối mặt với những biến chứng nặng nề, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống và năng suất lao động xã hội.

Tại Quảng Ninh, theo ghi nhận của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh (CDC Quảng Ninh), số lượng ca mắc các bệnh không lây nhiễm có chiều hướng tăng đều trong những năm gần đây. Khoa Phòng chống bệnh không lây nhiễm và Dinh dưỡng – đơn vị chuyên môn trực thuộc CDC – đã liên tục thực hiện các chương trình giám sát, sàng lọc, tư vấn, truyền thông giáo dục sức khỏe về BKLN trên địa bàn toàn tỉnh. Dù đạt được một số kết quả nhất định, nhưng thực tế cho thấy công tác phòng ngừa vẫn còn gặp không ít khó khăn do nhiều nguyên nhân, trong đó đáng kể nhất là hành lang pháp lý còn thiếu và chưa rõ ràng.

Khoa Phòng chống BKLN và Dinh dưỡng tư vấn, khám sàng lọc bệnh không lây nhiễm tại cộng đồng

Các bệnh không lây nhiễm (BKLN) hiện đang chiếm tới 84% tổng số ca tử vong tại Việt Nam, trong đó bệnh tim mạch và ung thư là hai nguyên nhân hàng đầu. Cứ 10 người tử vong do BKLN thì có tới 4 người chưa đến 70 tuổi, đồng nghĩa với việc hàng ngàn người tử vong khi đang trong độ tuổi lao động giai đoạn có đóng góp quan trọng nhất cho gia đình và xã hội. Tại Quảng Ninh, Khoa Phòng chống BKLN và Dinh dưỡng ghi nhận nhiều trường hợp người trẻ tuổi phải nhập viện vì tăng huyết áp, đái tháo đường type 2, đột quỵ, hay nhồi máu cơ tim những bệnh lý trước đây vốn chỉ gặp ở người cao tuổi. Đáng lo ngại, các yếu tố nguy cơ được xác định chủ yếu là do lối sống thiếu lành mạnh, như ít vận động thể chất, ăn uống thiếu cân đối, hút thuốc lá, sử dụng rượu bia thường xuyên và căng thẳng kéo dài.

Mặc dù ngành y tế tỉnh đã đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng, tổ chức các buổi khám sức khỏe định kỳ tại cộng đồng, nhưng chưa thể bao phủ đầy đủ mọi đối tượng, đặc biệt là nhóm thanh niên và người lao động – những người dễ bị bỏ sót trong tiếp cận dịch vụ y tế dự phòng. Hơn nữa, việc chưa có các quy định mang tính bắt buộc hoặc khuyến khích cụ thể từ luật pháp khiến công tác kiểm soát BKLN gặp nhiều khó khăn trong triển khai đồng bộ, từ cấp cơ sở đến cấp tỉnh.

Trong bối cảnh đó, yêu cầu cấp thiết hiện nay là xây dựng một hành lang pháp lý rõ ràng và đầy đủ về phòng ngừa bệnh không lây nhiễm. Việc ban hành Luật Phòng bệnh sẽ là nền tảng quan trọng, tạo cơ sở pháp lý vững chắc để các địa phương như Quảng Ninh tổ chức hiệu quả các hoạt động phòng chống bệnh tật, đồng thời tăng cường kiểm soát các yếu tố nguy cơ tại cộng đồng, trường học và nơi làm việc – những môi trường có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân. Luật cũng cần quy định rõ ràng trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và chính quyền các cấp trong việc phối hợp triển khai các giải pháp phòng ngừa và kiểm soát BKLN, nhằm giảm thiểu gánh nặng bệnh tật, bảo vệ sức khỏe toàn dân một cách bền vững.

Người dân cần đi khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các nguy cơ tiềm ẩn bệnh không lây nhiễm

Trong khi chờ đợi hành lang pháp lý đầy đủ, ngành y tế Quảng Ninh, mà nòng cốt là CDC và Khoa Phòng chống BKLN & Dinh dưỡng, vẫn đang chủ động thực hiện nhiều giải pháp thiết thực. Các mô hình can thiệp cộng đồng, chiến dịch truyền thông tại cơ sở, chương trình tầm soát bệnh cho người trên 40 tuổi, học sinh trung học phổ thông và người lao động trong các khu công nghiệp đang được triển khai rộng khắp. Bên cạnh đó, công tác đào tạo và tập huấn chuyên môn cho cán bộ y tế tuyến huyện, xã cũng được chú trọng, nhằm phát hiện sớm và quản lý bệnh nhân ngay tại cơ sở, giảm tải cho tuyến trên và tiết kiệm chi phí điều trị.

Song song với những nỗ lực từ phía ngành y tế, vai trò chủ động của mỗi cá nhân trong phòng bệnh là yếu tố không thể thiếu. Trong bối cảnh bệnh không lây nhiễm ngày càng trẻ hóa và âm thầm tiến triển, mỗi người cần ý thức được trách nhiệm chăm sóc sức khỏe bản thân và gia đình. Việc thay đổi lối sống theo hướng tích cực ăn uống điều độ, ưu tiên rau xanh và ngũ cốc nguyên cám, duy trì vận động thể chất đều đặn, tránh xa thuốc lá và rượu bia, kiểm soát căng thẳng là biện pháp hữu hiệu, dễ thực hiện và ít tốn kém nhất để ngăn ngừa bệnh tật. Đặc biệt, khám sức khỏe định kỳ và chủ động tầm soát các yếu tố nguy cơ cần trở thành thói quen của mỗi người dân, thay vì chỉ đến bệnh viện khi đã có triệu chứng.

Bệnh không lây nhiễm không phải là vấn đề của riêng ngành y, mà là cuộc chiến dài hơi đòi hỏi sự phối hợp liên ngành, liên cấp và sự chung tay của toàn xã hội. Sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền tỉnh, sự chuyên môn hóa, tận tâm của các đơn vị y tế như CDC Quảng Ninh, cùng với hành động thiết thực và bền bỉ từ người dân chính là nền tảng vững chắc để từng bước kiểm soát, tiến tới đẩy lùi mối nguy đang âm thầm nhưng dai dẳng này. Đó không chỉ là nhiệm vụ trước mắt mà còn là sự đầu tư chiến lược cho tương lai – nơi sức khỏe cộng đồng được bảo vệ, chất lượng cuộc sống được nâng cao và phát triển bền vững trở thành mục tiêu chung của toàn tỉnh.

Quỳnh Trang (CDC Quảng Ninh)