Tê bì chân tay ở người cao tuổi – dấu hiệu tuổi già hay bệnh lý tiềm ẩn?

Tê bì chân tay là những triệu chứng phổ biến ở người cao tuổi. Nhiều người nghĩ đó chỉ là dấu hiệu lão hóa bình thường và chấp nhận sống chung. Tuy nhiên, theo bác sĩ Hoàng Việt Ninh, khoa Thần kinh – Cơ xương khớp, Bệnh viện Lão khoa – Phục hồi chức năng, đây có thể là biểu hiện của bệnh lý thần kinh hoặc cơ xương khớp nghiêm trọng nếu không được phát hiện sớm.

Ở người bình thường, tay chân sẽ dựa vào cảm giác để điều chỉnh những phản xạ như rút tay chân lại khi chạm phải vật nóng, điều chỉnh hoạt động chân khi địa hình thay đổi. Nếu bị tê tay chân thì sẽ gây giảm cảm giác và thậm chí năng hơn có thể gây mất cảm giác hoàn toàn.

Bệnh tê bì chân tay ở người cao tuổi đôi khi được gọi là “dị cảm”, có nghĩa là bạn mất đi một số hoặc tất cả cảm giác ở phần bị ảnh hưởng của cơ thể. Người bệnh sẽ không cảm thấy bị chạm nhẹ, đau hoặc nóng hay lạnh. Tê bì là do các dây thần kinh gửi tín hiệu đến não.

Người bệnh có thể cảm thấy tê bì chân tay do ngồi ở tư thế gây quá nhiều áp lực lên dây thần kinh hoặc làm giảm lưu lượng máu. Hơn thế nữa, bệnh tê bì kéo dài hoặc không rõ nguyên nhân có thể là dấu hiệu của một tình trạng bệnh lý tiềm ẩn.

Tê bì lâu dài hoặc cảm giác ngứa ran ở chân và bàn chân có thể do các bệnh như bệnh đa xơ cứng (MS), tiểu đường, bệnh động mạch ngoại biên hoặc đau cơ xơ hóa.

Bệnh nhân có thể cảm thấy tê ở bất cứ đâu trên cơ thể, nhưng thường thấy nhất là ở ngón tay, bàn tay, bàn chân, cánh tay hoặc chân. Đôi khi bạn cũng có thể cảm thấy ngứa ran hoặc “kim châm”. Người bệnh có thể cảm nhận cảm giác này ở toàn bộ chân, dưới đầu gối hoặc ở các vùng khác nhau của bàn chân. Trên thực tế, bệnh tê bì chân tay thường gặp ở người cao tuổi.

Chân tay bị tê bì có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe khác, chẳng hạn như ngã hoặc không nhận thấy chấn thương, nhiễm trùng hoặc đau.

Vì sao người cao tuổi dễ bị tê bì chân tay?

Người cao tuổi dễ bị tê bì chân tay do nhiều nguyên nhân liên quan đến sự lão hóa và bệnh lý mạn tính thường gặp ở độ tuổi này. Cụ thể:

Sai tư thế ngồi hoặc ngủ
Người cao tuổi có thói quen ngồi hoặc ngủ ở tư thế gây áp lực lên dây thần kinh hoặc giảm lưu lượng máu ở tay chân. Trong thời gian dài sẽ gây ra tình trạng tê bì chân tay tạm thời ở người cao tuổi. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất ở người cao tuổi và được thuật ngữ y học là chứng dị cảm thoáng qua (tạm thời).Những tư thế sai ở người cao tuổi có thể gây tình trạng tê bì bao gồm:

Ngồi vắt chéo chân quá lâu
Thói quen ngồi hoặc quỳ trong thời gian dài
Những người già hay ngồi trên đôi chân
Người cao tuổi thường mặc quần, tất hoặc giày quá chật

Chấn thương
Người cao tuổi thường có một số chấn thương ở thân, cột sống, hông, chân, mắt cá chân và bàn chân. Điều này có thể gây ra áp lực lên dây thần kinh và khiến các bộ phận này bị tê bì.

Biến chứng bệnh tiểu đường ở người cao tuổi
Một số người cao tuổi mắc bệnh tiểu đường thường gặp một số biến chứng phát gây tổn thương thần kinh được gọi là bệnh thần kinh do tiểu đường. Bệnh thần kinh do tiểu đường có thể gây tê bì, ngứa ran và đau ở tay và chân.

Đau lưng và đau thần kinh tọa ở người già
Người cao tuổi thường gặp các vấn đề ở đau lưng, chẳng hạn như vỡ hoặc thoát vị đĩa đệm cột sống. Tình trạng này có thể gây chèn ép các dây thần kinh đi đến chân tay, dẫn đến tê bì hoặc rối loạn cảm giác ở bàn tay và bàn chân.
Bên cạnh đó, bệnh đau dây thần kinh tọa được gây ra bởi sự kích thích dây thần kinh tọa chạy từ lưng xuống chân và tay. Nếu dây thần kinh này bị kích thích hoặc bị nén, một người có thể bị tê hoặc ngứa ran ở tay hoặc chân hoặc bàn tay, bàn chân của người cao tuổi.

Hội chứng đường hầm cổ chân
Hội chứng đường hầm cổ chân xảy ra khi một dây thần kinh chạy xuống mặt sau của chân và dọc theo mặt trong của mắt cá chân và bàn chân bị nén, ép hoặc bị tổn thương.
Đường hầm cổ chân là một khoảng hẹp ở mặt trong của mắt cá chân. Những người mắc hội chứng đường hầm cổ chân có xu hướng cảm thấy tê, rát, ngứa ran và đau nhức ở mắt cá chân, gót chân và bàn chân của người cao tuổi.

Bệnh động mạch ngoại biên khiến các động mạch máu ngoại vi ở chân, tay và dạ dày bị thu hẹp, làm giảm lượng máu mà chúng có thể bơm và giảm lưu lượng máu. Chân là một trong những bộ phận phổ biến nhất của cơ thể bị ảnh hưởng bởi bệnh động mạch ngoại biên.
Hầu hết những người cao tuổi bị bệnh động mạch ngoại biên đều bị đau và chuột rút ở chân và hông khi họ đang đi bộ hoặc lên cầu thang. Một số người bị bệnh động mạch ngoại biên cũng bị tê và yếu chân.
Các triệu chứng của bệnh động mạch ngoại biên thường biến mất sau vài phút nghỉ ngơi.

Khối u hoặc sự phát triển bất thường khác
Các khối u, u nang, áp xe và các khối lành tính (không phải ung thư) có thể gây áp lực lên não, tủy sống hoặc bất kỳ phần nào của chân và bàn chân. Áp lực này có thể hạn chế lưu lượng máu đến chân và bàn chân, gây tê.

Sử dụng rượu
Các chất độc trong rượu có thể gây tổn thương dây thần kinh có liên quan đến tê, đặc biệt là ở bàn chân.
Uống rượu mãn tính hoặc quá nhiều cũng có thể dẫn đến tổn thương dây thần kinh gây tê. Loại tổn thương thần kinh này có liên quan đến việc giảm mức độ vitamin nhóm B, chẳng hạn như vitamin B1 (thiamine), vitamin B9 (folate) và vitamin B12, do uống quá nhiều rượu.

Đau cơ xơ hóa
Đau cơ xơ hóa là một tình trạng mãn tính hoặc kéo dài, gây ra các cơn đau, nhức và căng cơ thể lan rộng. Một số người cao tuổi bị đau cơ xơ hóa cũng bị tê và ngứa ran ở bàn tay và bàn chân.
Hầu hết những người bị đau cơ xơ hóa trải qua nhiều triệu chứng bao gồm: Cứng và đau nhức mà không có lý do rõ ràng, đặc biệt là vào buổi sáng hoặc sau khi ngủ, hoặc kiệt sức mãn tính, các vấn đề về trí nhớ và khó suy nghĩ rõ ràng, đôi khi được gọi là fibro-mist.

Hội chứng chân không yên
Hầu như tất cả người cao tuổi bị đau cơ xơ đều trải qua các triệu chứng ở hơn một bộ phận của cơ thể trong ít nhất 3 tháng một lần. Nếu tê chân và bàn chân không kèm theo bất kỳ triệu chứng nào khác hoặc không kéo dài thì không chắc là do đau cơ xơ hóa.

Đa xơ cứng
Những người cao tuổi bị bệnh đa xơ cứng (MS) bị tổn thương dây thần kinh cảm giác có thể gây tê ở một vùng nhỏ của cơ thể hoặc toàn bộ chi. Mặc dù tê có liên quan đến MS thường chỉ kéo dài trong một thời gian ngắn, nhưng nó có thể kéo dài đủ lâu để trở nên tàn phế.

Đột quỵ hoặc đột quỵ nhỏ
Đột quỵ hoặc đột quỵ nhỏ có thể gây ra tổn thương não và ảnh hưởng đến cách trí não giải thích và xử lý các tín hiệu thần kinh. Đột quỵ hoặc đột quỵ nhỏ đôi khi có thể gây tê tạm thời hoặc lâu dài ở các bộ phận của cơ thể.

Khi nào cần đi khám chuyên khoa?

Nhiều người chủ quan khi bị tê bì tay chân, nhưng nếu triệu chứng kéo dài, đây có thể là dấu hiệu của các bệnh về thần kinh, xương khớp hoặc mạch máu như thoái hóa cột sống, thoái hóa khớp vai, đái tháo đường, bệnh mạch máu ngoại vi…

Tê bì nặng và lâu ngày có thể gây yếu cơ, đau buốt lan xuống tay chân, giảm cảm giác, khó cầm nắm, đi lại. Trường hợp liên quan đến thoái hóa cột sống, người bệnh còn bị đau vai gáy, đau thắt lưng, tê lan theo đường dây thần kinh. Nếu không điều trị kịp thời, có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng.

Bác sĩ Hoàng Việt Ninh khám vận động cho người bệnh

Bác sĩ Hoàng Việt Ninh nhấn mạnh:“Người cao tuổi không nên xem tê bì chân tay là chuyện hiển nhiên của tuổi tác. Những triệu chứng này có thể liên quan đến chèn ép thần kinh hoặc bệnh lý mạch máu ngoại biên. Nếu tình trạng kéo dài trên vài tuần, kèm theo yếu cơ, giảm cảm giác, rối loạn dáng đi, thậm chí mất kiểm soát tiểu tiện – đại tiện, đó là dấu hiệu nguy hiểm cần được thăm khám sớm. Chúng tôi thường gặp nhiều trường hợp bệnh nhân đến muộn, khi dây thần kinh đã bị tổn thương nặng, làm quá trình điều trị kéo dài và phục hồi khó khăn hơn.”

Nếu triệu chứng xuất hiện liên tục khoảng trên 6 tuần thì cần đến ngay các cơ sở y tế thăm khám sớm. Trong trường hợp tê tay chân chỉ xuất hiện khoảng 1 – 5 tuần có thể do tác nhân cơ học, cần theo dõi thêm.

Vai trò của thăm khám và phục hồi chức năng

Chẩn đoán chính xác nguyên nhân thông qua khám lâm sàng kết hợp cận lâm sàng như Điện cơ, X-quang, MRI, đo loãng xương.
Điều trị toàn diện: phối hợp thuốc, vật lý trị liệu, chỉnh hình, các bài tập phục hồi chức năng cá nhân hóa nhằm giảm đau, phục hồi sức mạnh cơ và tăng độ linh hoạt.
Theo dõi định kỳ: giúp điều chỉnh phác đồ và phòng tái phát biến chứng.

Bác sĩ Hoàng Việt Ninh chia sẻ thêm:“Mục tiêu của chúng tôi không chỉ dừng lại ở giảm triệu chứng đau hoặc tê bì. Điều quan trọng hơn là bảo tồn chức năng vận động, giúp người cao tuổi duy trì khả năng tự lập, giảm nguy cơ té ngã và nâng cao chất lượng sống. Việc phối hợp giữa điều trị y khoa và phục hồi chức năng bài bản đóng vai trò quyết định trong kết quả lâu dài của người bệnh.”

Bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm để tìm ra nguyên nhân khiến người cao tuổi bị tê bì chân tay. Người bệnh hãy cung cấp những triệu chứng hay thông tin chính xác về bất kỳ chấn thương, bệnh tật hoặc nhiễm trùng nào gần đây.

Việc điều trị sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản gây ra tê bì ở chân tay của người cao tuổi. Các tổn thương dây thần kinh lâu dài thường được các bác sĩ yêu cầu điều trị bằng các loại thuốc bao gồm thuốc chống trầm cảm, corticosteroid hoặc gabapentin và pregabalin (nếu bạn bị đau cơ xơ hóa, các bệnh như đa xơ cứng hoặc bệnh thần kinh do tiểu đường).

Bệnh nhân được điều trị phục hồi chức năng, giảm nguy cơ biến chứng nặng

Lời khuyên từ bác sĩ

Với người cao tuổi bị tê bì chân tay, việc xoa bóp nhẹ nhàng vùng chi bị ảnh hưởng có thể giúp cải thiện lưu thông máu. Có thể chườm lạnh hoặc chườm ấm khoảng 15 phút, nhưng phải rất cẩn thận để tránh làm tổn thương da, vì khi bị tê bạn khó cảm nhận được nhiệt độ quá nóng hay quá lạnh. Bác sĩ Hoàng Việt Ninh khuyến cáo: “Mọi người nên duy trì tập luyện đều đặn để tăng cường tuần hoàn và thể lực, đồng thời nghỉ ngơi hợp lý. Chế độ ăn uống lành mạnh, hạn chế rượu bia cũng rất quan trọng. Ngoài ra, các liệu pháp hỗ trợ như xoa bóp hay châm cứu đôi khi cũng có ích.”

Một số biện pháp có thể giúp ngăn ngừa bệnh tê nhức như:

Duy trì thói quen vận động và tập luyện thể thao thường xuyên để cơ thể khỏe mạnh, dẻo dai.
Với những người đã xuất hiện tình trạng tê hoặc nhức ở tay chân, có thể ngâm tay vào nước ấm pha muối để thúc đẩy tuần hoàn máu. Bên cạnh đó, nên thực hiện động tác nắm chặt rồi mở rộng bàn tay, duỗi thẳng cánh tay và kết hợp xoa bóp tay này bằng tay kia để giảm khó chịu.
Chú trọng chế độ dinh dưỡng cân đối, bổ sung đầy đủ vitamin và khoáng chất cần thiết.
Tránh làm việc quá sức, không bê vác nặng, hạn chế ngồi xổm lâu hoặc làm việc nhiều giờ liên tục trước máy tính, vì những thói quen này có thể cản trở lưu thông máu và gây tê bì tay chân.
Ngoài ra, nên hạn chế rượu bia, không hút thuốc lá. Vào mùa đông, có thể sử dụng túi chườm nóng cho tay chân để giảm cảm giác đau nhức và tê lạnh.

Tê bì chân tay ở người cao tuổi không chỉ gây khó chịu mà còn tiềm ẩn nhiều bệnh lý nguy hiểm. Việc thăm khám sớm, điều trị đúng nguyên nhân kết hợp tập luyện, phục hồi chức năng và chế độ sinh hoạt lành mạnh sẽ giúp cải thiện triệu chứng, phòng biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Hãy chủ động lắng nghe cơ thể, đừng xem nhẹ những dấu hiệu tê bì để bảo vệ sức khỏe tuổi già.

Phương Anh (CDC)