Alzheimer là bệnh gây mất trí nhớ phổ biến ở nhóm người cao tuổi. Việc điều trị bệnh này vẫn còn hạn chế nên việc phòng ngừa đóng một vai trò quan trọng. Để chủ động phòng chống và giảm các biến chứng do bệnh gây ra, phóng viên đã có cuộc trò chuyện với Bác sĩ Đỗ Thị Thu Hà, Trưởng Khoa Bệnh nghề nghiệp – Người cao tuổi, Bệnh viện Lão khoa – Phục hồi chức năng tỉnh Quảng Ninh về một số điều cần biết về bệnh alzheimer.
PV: Xin chào Bác sĩ. Xin Bác sĩ cho biết Bệnh alzheimer là bệnh gì?
Bs Đỗ Thị Thu Hà: Bệnh alzheimer là một bệnh thoái hóa hệ thần kinh trung ương với đặc điểm làm mất các tế bào thần kinh và dẫn đến suy giảm các chức năng tâm thần không hồi phục. Bệnh biểu hiện bằng suy giảm trí nhớ và những rối loạn nhận thức khác, kèm theo thay đổi hành vi, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nghề nghiệp và xã hội của bệnh nhân. Bệnh tiến triển nặng dần không hồi phục, không phân biệt giới tính, giai cấp và thường gặp ở người cao tuổi.
PV: Xin Bác sĩ cho biết các giai đoạn và triệu chứng của bệnh alzheimer?
Bs Đỗ Thị Thu Hà: Quá trình bệnh lý xảy ra nhanh hay chậm tùy thuộc vào từng cá thể. Từ triệu chứng quên đơn giản đến lúc sa sút trí tuệ nặng nề có thể kéo dài 5 năm, nhưng cũng có người đến 10 năm hoặc lâu hơn.
Một số dấu hiệu nhận biết của bệnh Alzheimer
Có thể chia ra làm 3 giai đoạn. Giai đoạn thứ nhất: sa sút trí tuệ nhẹ, gồm các biểu hiện: rối loạn ngôn ngữ, khó khăn trong tìm kiếm ngôn từ chính xác để diễn đạt; hay quên, rối loạn định hướng về thời gian, thị giác, không gian; rối loạn hành vi, mất khả năng thực hiện các động tác thông thường; rối loạn cảm xúc và sự suy giảm khả năng nhận xét đánh giá; loạn thần. Giai đoạn thứ 2: sa sút trí tuệ trung bình, gồm các biểu hiện: rối loạn trí nhớ, Bệnh nhân mất dần khả năng thu nhận những thông tin mới, Rối loạn định hướng và suy giảm khả năng nhận xét, phán đoán. Bên cạnh đó xuất hiện các triệu chứng như: mất ngôn ngữ, mất nhận biết… dẫn đến hoang tưởng, nghi kỵ những người xung quanh.
Một giai đoạn nữa của bệnh, đó là giai đoạn Sa sút trí tuệ nặng. Đây là giai đoạn cuối của diễn biến bệnh. Ở giai đoạn này, bệnh nhân mất hẳn toàn bộ khả năng thực hiện động tác trong các sinh hoạt hàng ngày, do đó bệnh nhân hoàn toàn lệ thuộc vào người khác vì họ không thể tự ăn uống, tiểu tiện, tắm rửa và di chuyển. Bệnh nhân mất trí nhớ gần và xa, không còn nhận biết được người thân trong gia đình. Do mất khả năng đi lại nên bệnh nhân nằm liệt giường, tăng nguy cơ thiếu dinh dưỡng và tăng nguy cơ viêm phổi do sặc (vì mất các cử động mang tính phản xạ như nhai, nuốt). Các biến chứng của giai đoạn cuối là kiệt nước, thiếu dinh dưỡng, viêm phổi do nuốt lạc đường và loét do nằm.
PV: Vậy nguyên nhân và những yếu tố nguy cơ mắc bệnh alzheimer là gì, thưa bác sĩ?
Bs Đỗ Thị Thu Hà: Alzheimer là một bệnh thoái hoá hệ thần kinh trung ương rối loạn rất đa dạng, do nhiều nguyên nhân gây ra, không đồng nhất về di truyền. Cơ chế sinh bệnh không hoàn toàn giống nhau giữa các bệnh nhân. Những yếu tố nguy cơ mắc bệnh alzheimer có thể kể đến như:
Thứ nhất, các yếu tố nguy cơ bệnh lý mạch máu. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng bệnh alzheimer liên quan đến một số bệnh như huyết áp, béo phì, đái tháo đường, bệnh tim, tăng lipid máu… Huyết áp cao ở tuổi trung niên hoặc tăng cholesterol máu, các bệnh về tim mạch, đặc biệt những người có bệnh mạch ngoại vi sẽ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh sa sút trí tuệ, trong đó có bệnh alzheimer. Thứ hai, uống rượu, hút thuốc lá và chế độ ăn nhiều mỡ bão hoà là những yếu tố làm tăng nguy cơ bệnh alzheimer. Thứ ba, một số yếu tố về tâm lý xã hội và lối sống cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Rất nhiều nghiên cứu dịch tễ cho thấy học vấn, hoạt động xã hội, hoạt động giải trí và hoạt động thể lực có vai trò quan trọng trong việc phát triển sa sút trí tuệ, đặc biệt là bệnh Alzheimer. Những người thường xuyên tham gia các hoạt động xã hội, thể dục thể thao… sẽ góp phần giảm nguy cơ mắc alzheimer. Bên cạnh đó, một số yếu tố khác như tuổi, giới, yếu tố di truyền, yếu tố môi trường cũng là nguyên nhân ảnh hưởng đến việc mắc bệnh alzheimer. Trong đó, tuổi là yếu tố nguy cơ lớn nhất, thường bắt đầu từ tuổi 65 nhưng đôi khi cũng thấy ở bệnh nhân dưới 40 tuổi, tuổi trung bình của bệnh là 80, tỷ lệ bệnh khoảng 1- 2% ở tuổi 65, sau mỗi năm năm có gấp đôi số ca bị Alzheimer. Vào tuổi 80 thì tăng 5%. Đến 50% số người ở độ tuổi 90 ít nhiều cũng có vài triệu chứng của bệnh Alzheimer.
Sự khác nhau về não giữa người bị Alzheimer và người bình thường
Ngoài ra các yếu tố sau đây cũng được xem là một trong những nguyên nhân dẫn đến bệnh như: gen di truyền, sự suy giảm hormon sinh dục nữ, thiếu hụt vitamin nhóm B, trầm cảm, chấn thương đầu, nhóm người có điều kiện kinh tế kém, những người mắc hội chứng Down.
PV: Người mắc bệnh alzheimer cần được chăm sóc như thế nào và làm sao để giảm nguy cơ mắc bệnh, thưa bác sĩ?
Bs Đỗ Thị Thu Hà: Alzheimer là bệnh thoái hóa não, khiến người bệnh mất trí nhớ không phục hồi. Bởi vậy, ngăn ngừa bệnh là vấn đề vô cùng quan trọng. Cho đến nay chưa có thuốc đặc hiệu để điều trị dứt điểm Alzheiner và cũng chưa có biện pháp hữu hiệu nào nhằm ngăn chặn sự xuất hiện hoặc ngăn chặn sự tiến triển bệnh một cách hữu hiệu nhất. Vì vậy, việc dùng thuốc để hỗ trợ cũng như sự chăm sóc người bệnh tại gia đình là hết sức quan trọng. Alzheimer cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý, bổ sung nhiều trái cây, rau củ và các loại hạt, uống nước ép rau quả đảm bảo lượng axit béo Omega 3. Bên cạnh đó cần duy trì cân nặng hợp lý và tránh xa rượu, bia và thuốc lá. Tập thể dục và hoạt động thể chất thường xuyên không chỉ giúp cơ thể luôn khỏe mạnh mà còn giúp bạn ngăn ngừa một số bệnh do tuổi tác. Thường xuyên thực hiện các hoạt động kích thích bộ não như đọc sách, giải câu đố… cũng sẽ giúp ngăn ngừa bệnh bệnh Alzheimer hiệu quả. Bởi những hành động này đều rất tốt cho các tế bào não và trí nhớ. Bên cạnh đó còn một số yếu tố như: giảm căng thẳng, lo âu, ngủ đủ giấc… cũng góp phần làm giảm nguy cơ mắc bệnh alzheimer.
PV: Xin cảm ơn Bác sĩ vì những chia sẻ rất hữu ích.
Thanh Nga (CDC)
