Mãn kinh là một giai đoạn sinh học tự nhiên và không thể tránh khỏi trong cuộc đời của mọi phụ nữ, nó chính là cột mốc đánh dấu sự kết thúc vĩnh viễn của chu kỳ kinh nguyệt và khả năng sinh sản. Quá trình chuyển đổi quan trọng này, thường diễn ra trong độ tuổi từ 45 đến 55, được đặc trưng bởi sự suy giảm liên tục và đáng kể trong việc sản xuất các hormone quan trọng, đặc biệt là estrogen và progesterone. Đây không chỉ là sự thay đổi về chu kỳ sinh sản mà còn là sự tái cấu trúc toàn diện của cơ thể ở cấp độ nội tiết.
Estrogen, vốn là hormone bảo vệ, có vai trò kiểm soát nhiệt độ cơ thể, điều hòa tâm trạng, duy trì mật độ xương và sức khỏe tim mạch. Việc thiếu hụt đột ngột loại hormone này chính là nguyên nhân sâu xa dẫn đến hàng loạt triệu chứng cấp tính và hệ lụy lâu dài đối với sức khỏe thể chất, tinh thần và cảm xúc của người phụ nữ.
Một số thay đổi nội tiết tố ở phụ nữ thời kì tiền mãn kinh
Bác sĩ Lê Thị Liên, khoa Sức khỏe sinh sản, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh cho biết: “Những triệu chứng cấp tính thường gặp và gây khó chịu như các cơn bốc hỏa đột ngột, đổ mồ hôi đêm làm gián đoạn giấc ngủ, tình trạng mất ngủ kéo dài, sự thay đổi thất thường của tâm trạng và dễ cáu gắt, khô âm đạo (teo âm đạo) và giảm ham muốn tình dục, gây ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống hàng ngày. Xa hơn, sự suy giảm estrogen kéo dài còn liên quan đến những hậu quả sức khỏe mãn tính như tăng tốc độ mất xương dẫn đến loãng xương, tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch do thay đổi lipid máu, và rối loạn chuyển hóa làm tăng khả năng kháng insulin.” Những thách thức này khiến nhiều phụ nữ phải đối mặt với cảm giác lo lắng, tự ti, cô đơn và thậm chí là trầm cảm trong giai đoạn chuyển tiếp, đặc biệt khi họ chưa được trang bị đầy đủ kiến thức khoa học và không nhận được sự hỗ trợ cần thiết từ những người xung quanh.
Tuy nhiên, điều quan trọng cần phải nhận thức là mãn kinh không hề là “dấu chấm hết” cho sức khỏe và năng lượng của phụ nữ; ngược lại, đây là cơ hội quý giá để họ có thể hiểu rõ hơn về cơ chế sinh học của cơ thể mình, chủ động điều chỉnh lối sống và tìm kiếm một trạng thái cân bằng mới. Y học hiện đại đã chứng minh rằng, lối sống chính là yếu tố có ảnh hưởng sâu sắc nhất đến không chỉ mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng mãn kinh mà còn giúp phòng ngừa và kiểm soát các bệnh lý mãn tính sau mãn kinh. Việc duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh và chống viêm, ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ (rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt), chất béo lành mạnh (omega-3), kết hợp với tập thể dục đều đặn (cả aerobic và rèn luyện sức mạnh) giúp cải thiện mật độ xương, sức khỏe tim mạch và kiểm soát cân nặng. Thêm vào đó, việc đảm bảo ngủ đủ giấc và chất lượng, cùng với việc áp dụng các kỹ thuật quản lý căng thẳng hiệu quả như thiền, yoga hay chánh niệm, là then chốt để điều hòa hệ thống thần kinh và giảm tần suất bốc hỏa. Hơn thế nữa, việc duy trì các mối quan hệ xã hội tích cực và tìm kiếm niềm vui trong công việc hay sở thích cá nhân còn là liều thuốc tinh thần giúp người phụ nữ vượt qua giai đoạn này một cách nhẹ nhàng và tích cực hơn.
Thời kì tiền mãn kinh ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe tinh thần và thể chất của chị em phụ nữ
Nhận thấy tầm quan trọng không thể phủ nhận của cách tiếp cận này, Ngày Mãn kinh Thế giới năm 2025, được tổ chức vào ngày 18 tháng 10 với chủ đề “Y học lối sống”, tập trung nhấn mạnh vai trò trung tâm của việc thay đổi lối sống trong việc hỗ trợ toàn diện phụ nữ. Đây là thời điểm để toàn thể cộng đồng có một cái nhìn đúng đắn và toàn diện hơn về mãn kinh, không chỉ coi đó là một vấn đề sinh học đơn thuần mà còn là một hành trình đòi hỏi sự chăm sóc toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần. Việc áp dụng các nguyên tắc cốt lõi của y học lối sống – bao gồm dinh dưỡng cân bằng, vận động thường xuyên, giấc ngủ chất lượng, quản lý căng thẳng hiệu quả, kết nối xã hội và loại bỏ các thói quen có hại như hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia – cho phép phụ nữ chủ động cải thiện sức khỏe, tăng cường năng lượng, đồng thời củng cố sự tự tin và hạnh phúc của bản thân. Điều này đặc biệt quan trọng khi phụ nữ cần tham vấn chuyên gia y tế để thiết kế một kế hoạch chăm sóc cá nhân hóa, bao gồm cả việc cân nhắc các liệu pháp bổ sung hoặc thay thế hormone (nếu cần thiết) song song với việc thay đổi lối sống.
Ngày Mãn kinh Thế giới không chỉ là sự kiện dành riêng cho phụ nữ đang bước vào tuổi trung niên, mà còn là lời nhắc nhở mạnh mẽ gửi đến toàn xã hội về sự cần thiết của việc quan tâm, đồng hành và thấu hiểu đối với họ. Khi phụ nữ được chăm sóc đúng cách, được lắng nghe và hỗ trợ đầy đủ, họ không chỉ trở nên khỏe mạnh hơn mà còn tiếp tục đóng góp tích cực và có giá trị cho gia đình và cộng đồng. Vì vậy, chúng ta hãy cùng nhau lan tỏa thông điệp mạnh mẽ “Y học lối sống” để mỗi người phụ nữ đều có thể bước qua giai đoạn mãn kinh một cách bình an, tự tin và tràn đầy sức sống./.
Thanh Nga (CDC)
